Tο Ιερό Άνθος των Ορφικών

Συμβολίζει την Ουράνια τελείωση, την ολοκλήρωση, το μυστήριο της ζωής, το κέντρο της καρδιάς.
Αφιερωμένο στην Αφροδίτη, τον Ήλιο, την Ίσιδα και τον Διόνυσο.

Το ρόδο, ένα κεντρικό σύμβολο του χριστιανισμού, μαζί με τον κρίνο και την άμπελο, τα συναντάμε και στην ορφική παράδοση ως το Ιερό Άνθος των Ορφικών.

Τα πέταλα του ρόδου λένε ότι ήταν αρχικά λευκά. Έγιναν όμως κόκκινα από το αίμα της Αφροδίτης που έσταξε επάνω τους, την ώρα που η θεά, επάνω στη βιασύνη της να σώσει τον αγαπημένο της Άδωνη από τα χέρια του ζηλόφθονου Άρη, τα πάτησε. Ασάνδαλη, καθώς ήταν η θεά της ομορφιάς, τρυπήθηκε από τα αγκάθια και το αίμα της έβαψε τα άνθη της τριανταφυλλιάς και έγιναν ρόδινα.

Κατ’ άλλους η Αφροδίτη έκλαιγε απαρηγόρητη, όταν έμαθε ότι ο αγαπημένος της Άδωνης κτυπήθηκε από ένα αγριογούρουνο και πέθανε. Τα δάκρυα της θεάς, που έπεσαν στην γη, ύγραναν το χώμα και στο σημείο αυτό, λέει ο μύθος, φύτρωσαν κόκκινα, σαν το αίμα του Άδωνη, τριαντάφυλλα.

Άλλο λένε ότι, όταν η Αφροδίτη αναδύθηκε από τον αφρό των κυμάτων, την ίδια στιγμή, το πρώτο τριαντάφυλλο ξεδίπλωνε τα πέταλά του στις ακτίνες του ήλιου.

Αυτό το λουλούδι, που γεννήθηκε από το πόθο μιας θεάς, και ποτίστηκε με το αίμα της, έμελλε να είναι μια πλουσιότατη πηγή εμπνεύσεως του ανθρώπου.

Ο Όμηρος αποκαλεί την Ηώ «ροδοδάκτυλον» (Ζ.175.Β1) την θεά, που με τα δάκτυλα της ανοίγει τις πόρτες του ουρανού, για να περάσει το άρμα του Ηλίου. Στο ομηρικό έπος συναντούμε τα επίθετα «ροδόεις» και «ροδόπηχυς» και στην Ιλιάδα αναφέρεται η σπουδαιότητα του αποστάγματος του ρόδου. Ο Όμηρος μας λέει ότι η Αφροδίτη έχρισε τον νεκρό Έκτορα με αυτό: «ροδόεν έλαιον δέ έχρισεν η Αφροδίτη τον νεκρόν του Έκτορος»

Ο Ανακρέων στην ωδή του, (Ωδή ΝΑ΄) υμνεί την ωραιότητα του ρόδου και επισημαίνει τις ευεργετικές του ιδιότητες.

«...Τι δ’ άνευ ρόδου γένοιτ’ αν; ….Τι τάχατε μπορεί να γίνει δίχως το ρόδο;
Ροδοδάκτυλος μέν Ηώς, Ρόδα στα δάκτυλα της έχει η Αυγή
Ροδοπήχεες δε Νύμφαι και ρόδινα τα χέρια των Νυμφών
Ροδόχρους δέ κ’ Αφροδίτα κι’ η ίδια η Αφροδίτη, ροδόχρωμη
παρά των σοφών καλείται. Ονομάζεται από τους σοφούς.
Τόδε και νόσοισιν αρκεί. Αυτό από μόνο του νικά τους νόσους
τόδε και νεκροίς αμύνει, αυτό είναι η ασπίδα των νεκρών,
ενάντια στον αφανισμό τους
τόδε και χρόνον βιάται αυτό τον χρόνο ζωογονεί.
Χαρίεν ρόδων δε γήρας, Χαριτωμένο και το γήρας των ρόδων
νεότητας έσχεν οδμήν… Της νεότητας κρατάει την ουσία…

Όχι μόνο «Regina rosas amat» (η βασίλισσα τα ρόδα αγαπά), αλλά τα ρόδα ήταν και τα λουλούδια των νεκρών στις ανοιξιάτικες εορτές που τελούσαν οι Ρωμαίοι: Τα Ροζάλια. Τα καλλιεργούσαν στους ταφικούς κήπους ως σύμβολα Αναστάσεως και Αιωνίας Ανοίξεως και κατά την διάρκεια της εορτής σκορπούσαν ρόδα επάνω στους τάφους.

Από επιγραφές, που ευρέθησαν σε μακεδονικούς τάφους, μαθαίνουμε ότι υπήρχαν αντίστοιχες εορτές, τα Ροδοφόρια, στην Μακεδονία, κατά τις οποίες στόλιζαν τους τάφους με ρόδα. Αυτές οι εορτές έχουν διατηρηθεί και στην χριστιανική παράδοση: καθ’ όλη την διάρκεια της Ανοίξεως, στις τελετές που είναι αφιερωμένες στους νεκρούς (τα ψυχοσάββατα, ιδιαίτερα αυτό της Πεντηκοστής) στολίζουν τους τάφους των νεκρών με λουλούδια.

Το διακοσμητικό μοτίβο του ρόδου το συναντούμε σε τάφους, αλλά και ως έμβλημα οίκων ιερών κτισμάτων. Ένα σύμβολο που αντιπροσωπεύει την ζωή αλλά και τον θάνατο. Το υπερβολικά περίπλοκο σύμβολο του ρόδου έχει διφορούμενο νόημα, αφού συμβολίζει τόσο την Ουράνια τελείωση, όσο και το γήινο πάθος. Το άνθος που αντιπροσωπεύει ταυτόχρονα Χρόνο και Αιωνιότητα, γονιμότητα και παρθενία.

Το Μυστικό Ρόδο είναι η τελείωση, το πλήρωμα, η ολοκλήρωση, το μυστήριο της ζωής, το κέντρο της καρδιάς της ζωής, το άγνωστο. Το ρόδο συνδέεται επίσης με την ομορφιά, τη χάρη, την ευτυχία, την τρυφηλότητα και τα πάθη. Σχετίζεται με το κρασί, τον αισθησιασμό και την αποπλάνηση.

Στο συμβολισμό της καρδιάς, το ρόδο κατέχει το κεντρικό σημείο του σταυρού, το σημείο της ενώσεως.

Η παροδικότητά του συμβολίζει τον θάνατο και την θλίψη. Τα αγκάθια του υποδηλώνουν τον πόνο, το αίμα και το μαρτύριο.

Το μυστικό ρόδο, το «Sub Rosa», που κρέμεται ή απεικονίζεται στις αίθουσες των συμβουλίων, δηλώνει την μυστικότητα και την διακριτικότητα. Είναι το άνθος του Αρποκράτους, θεού της σιωπής.

Σύμφωνα με την Ελληνορωμαϊκή παράδοση, η Αφροδίτη προσέφερε κάποτε στον θεό Αρποκράτη ένα ρόδο, για να του γνωρίσει ότι πρέπει να σιγά περί των θείων πραγμάτων. Από τότε καθιερώθηκε ως ο θεός των Μυστηρίων και της εχεμυθείας και παρίστατο ως παιδί με το ένα δάκτυλο στο στόμα.

Το ρόδο μαζί με το στάχυ και το κλήμα(ή κισσό) ήταν τα τρία κύρια σύμβολα του ορφισμού. Όπως μας εξιστορεί ο Ηρόδοτος, τα περίφημα εκατόφυλλα ρόδα (Rosa cendifolia), που καλλιεργούσε ο βασιλιάς Μήδας, κάλυπταν τεράστιες εκτάσεις στις πλαγιές του Παγγαίου όρους. Γνωρίζουμε ότι εκτός από τον Παρνασσό και τα Πιέρια όρη, το Παγγαίο βουνό ήταν ένα από τα κέντρα των Ορφικών Μυστηρίων.

Ρόδα μαζεύει η Περσεφόνη (μας λέει ο Ομηρικός Ύμνος) στον τρυφερό λειμώνα, κρόκους και άνθη και όμορφους μενεξέδες, σπαθόχορτα, και υάκινθους, μέχρι να ξελογιαστεί από το θαυμάσιο άνθος, τον νάρκισσο, που έθαλλε και θάμπωνε όσους τον έβλεπαν από τους αθάνατους θεούς και από τους θνητούς ανθρώπους` και από την ρίζα του εκατό ξεφύτρωναν βλαστάρια, κι σκόρπαγε οσμή γλυκύτατη κι όλος ψηλά ο διάπλατος εγέλασε ο ουρανός και σύμπασα η γη και το αλμυρό κύμα της θάλασσας.

Ρόδο αποκαλεί ο ποιητής Ραϊνερ Μαρία Ρίλκε τον Ορφέα, στην επιλογή «Σονέτα στον Ορφέα»:
Ρόδο, εσύ που θρονιάζεσαι,
για τους Αρχαίους ήσουν ένας μ’ απλές κάλυκας άκρες.
Όμως για μάς, τ’ όλο πληρότητα,
απειράριθμο είσαι λουλούδι,
τ’ ανεξάντλητο αντικείμενο.
(από Ορφική Θεολογία –συλλογή Otto Kern).

Ο άνθινος ρόδακας (το ιδανικό ρόδο) είναι διακοσμημένος στην κίστη (στο ιερό καλάθι με το μυστικό περιεχόμενο),που κρατά η Καρυάτιδα-Κιστοφόρος κόρη, επάνω στο κεφάλι της, στο μουσείο της Ελευσίνας.

Τα στάχυα, τα ρόδια, οι παπαρούνες και τα ρόδα ( μαζί βεβαίως και η μυρσίνη, από την οποία έφτιαχναν τα στεφάνια των μυστών), ήταν τα κατ’ εξοχήν σύμβολα των Ελευσινίων Μυστηρίων, τα οποία συνδέονται στενά με την ορφική παράδοση.

Στην Αίγυπτο, τα ρόδα ήταν αφιερωμένα στην Ίσιδα ως σύμβολο της αγνής αγάπης, ελεύθερης από την επιθυμία της σάρκας και ήταν απαραίτητα στα ιερά δρώμενα των μυστηρίων της Ίσιδος και του Οσίριδος. Η Κλεοπάτρα όμως σαγήνεψε τον Αντώνιο με κόκκινα ροδοπέταλα, που είχε σκορπίσει στο πέρασμά του.

Στην αλχημεία το ρόδο συμβολίζει τη σοφία και το rosarium είναι το Έργο. Είναι επίσης σύμβολο της επαναγεννήσεως του πνεύματος, μετά από τον θάνατο του παροδικού.

Το «ρόδο των Ανέμων» απεικονίζεται ως ένα κύκλος, που περικλείει τον διπλό σταυρό, υποδηλώνοντας τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα και τις τέσσερις ενδιάμεσες κατευθύνσεις. Αυτή η απεικόνιση συμμετέχει στο συμβολισμό του κύκλου, του κέντρου, του σταυρού και των ακτίνων του ηλιακού τροχού.

Ο Ροδώνας είναι ένα Παραδείσιο σύμβολο και αποτελεί τον τόπο του μυστικού γάμου, της ενώσεως των αντιθέτων.

Για τους Καββαλιστές το ρόδο προβάλλει από το Δέντρο της Ζωής και το κέντρο του είναι ο ήλιος. Τα πέταλά του είναι άπειρες, αλλά αρμονικές διαφοροποιήσεις της Φύσεως.

Για τους Ινδούς το Μυστικό Ρόδο έχει την αντιστοιχία του κέντρου, ειδικά στα τσάκρα. Στην Ινδική μυθολογία το τριαντάφυλλο είναι στενά συνδεδεμένο με μια από τις γυναίκες του Βισνού, η οποία γεννήθηκε μέσα σ’ αυτό.

Στον Μωαμεθανισμό συμβολίζει το αίμα του Προφήτη και πιστεύουν ότι φύτρωσε από τα δάκρυά του, που έπεσαν στη γη, ενώ ταξίδευε για τον παράδεισο. Οι πραματευτάδες στην Μέση Ανατολή, ακόμη και σήμερα, διαλαλούν: «τριαντάφυλλα για τον Προφήτη».

Στο τρίκυκλο Ρόδο της Βαγδάτης, ο πρώτος κύκλος αντιπροσωπεύει τον Νόμο, ο δεύτερος την ατραπό, ο τρίτος τη γνώση και οι τρεις μαζί είναι η Αλήθεια και τα ονόματα του Αλλάχ.

Για τους Ροδόσταυρους το Μυστικό Ρόδο συμβολίζει ταυτόχρονα το σταυρό και τον τροχό. Το Ρόδο είναι το Θείο Φως του σύμπαντος και ο σταυρός ο παροδικός κόσμος του πόνου και της θυσίας. Το ρόδο αναπτύσσεται επάνω στο Δέντρο της Ζωής, φέρνοντας την αναγέννηση και την ανάσταση. Το Ρόδο στο κέντρο του σταυρού αντιπροσωπεύει την τετραπλότητα των στοιχείων.

Τα χρώματα του ρόδου υποδηλώνουν καταστάσεις και δυνάμεις της υπάρξεως που εκδηλώνονται ή αναδιπλώνονται ανάλογα με αυτό που επιθυμούν να εκφράσουν.

Το λευκό ρόδο είναι η αθωότητα, η αγνότητα, η παρθενία. Είναι το «άνθος του φωτός», η πνευματική ανάπτυξη και η χάρη.

Το κόκκινο ρόδο είναι η επιθυμία, το πάθος, η χαρά, η ομορφιά και η ολοκλήρωση. Είναι το άνθος της Αφροδίτης και του Άδωνη, αλλά και το μαρτύριο. Για τους Χριστιανούς το κόκκινο ρόδο, φύτρωσε από το αίμα του Χριστού, που έπεφτε στη γη κατά την πορεία του στο Γολγοθά.

Το Χρυσό Ρόδο είναι ένα σύμβολο του Πάπα και υποδηλώνει την ειδική παπική ευλογία, μια αντιστοιχία με το στέμμα από ρόδα που φορούσε ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας, ο εκπρόσωπος του Θεού επάνω στη γη.

Για τους μύστες το Χρυσό Ρόδο συμβολίζει την Τελείωση. Σε αυτό το στάδιο «ο άνθρωπος θεάται της Θείας Ουσίας, ενώνεται στενά με την Άρρητη Πρώτη Αρχή και τότε η ψυχή τελειώνει το ταξίδι της και αναπαύεται» όπως μας λέει ο Πρόκλος.

Το κόκκινο και το λευκό ρόδο μαζί αντιπροσωπεύουν την ένωση πυρός και ύδατος, την ένωση των αντιθέτων.

Το γαλάζιο ρόδο είναι το ανεπίτευκτο, το αδύνατο.

Λέμε ρόδο ή τριαντάφυλλο και εννοούμε την χαρά, την εορτή, την ευδαιμονία, τον έρωτα. Η λέξη ρόδο είναι συνδεδεμένη με την τρυφερότητα, την ευγένεια, την ελκυστικότητα, την υγεία.

Ο Αριστοφάνης στις «Νεφέλες» (1330) μας λέει: «πάττε ρόδοις» δηλαδή : ραίνε με ρόδα.

Σύμβολο ωραιότητας όχι μόνο για τους Έλληνες, αλλά και για άλλους αρχαίους λαούς, τους Βαβυλωνίους, τους Πέρσες, τους Ρωμαίους. Αιγυπτίους και Ινδούς κ.ά.

Εκτός από την ποίηση, για την οποία υπήρξε πλουσιότατη πηγή εμπνεύσεως του ανθρώπου, το ρόδο εμφανίζεται ευρέως στη γλυπτική, στη ζωγραφική και στην ταπητουργία. Ο λαός λάτρεψε το ρόδο, ανεγνώρισε σε αυτό τρις σπάνιες ιδιότητές του και αβίαστα το τοποθέτησε στην κορυφή του φυτικού βασιλείου.

Ένας Δάσκαλος της Ανατολικής σοφίας, ο Μορύα, λέει: Το σύμβολο της πνευματικής γνώσεως είναι ένα λουλούδι. Σαν ένα λουλούδι η γνώση ανθίζει στην καθορισμένη ώρα.

Λωτός, ένα πανάρχαιο και συνάμα διαχρονικό σύμβολο. Τον συναντάμε στους παραδοσιακούς πολιτισμούς τόσο της Ανατολής όσο και της Δύσης.

Τι είναι όμως αυτό που τον κάνει τόσο ιδιαίτερο;

Πριν από χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι είχαν ανακαλύψει τις ιδιαιτερότητές του. Αντιλήφθηκαν ότι μέσα στα λιμνάζοντα νερά, εκεί όπου υπάρχει η στασιμότητα των υδάτων και τα νερά είναι θολά και βρώμικα, πραγματοποιείται σταδιακά μια εντυπωσιακή αλλαγή στο φυτό. Μια πραγματική μεταμόρφωση όταν εμφανίζεται έξω από το νερό το πανέμορφο άνθος του.

Η μεταβολή και η μεταμόρφωση του λωτού τού προσέδωσε στην πάροδο των αιώνων μια μυστικιστική αντίληψη. Σε αρκετούς αρχαίους λαούς θεωρήθηκε ιερός. Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν τρεις διαφορετικές αποχρώσεις του φυτού: η λευκή, η κόκκινη και η γαλάζια. Στο καθένα φυτό έχει δοθεί μια διαφορετική ερμηνεία κι ανάλογος συμβολισμός σύμφωνα με το χρωματισμό του.

Ο λευκός λωτός αντιπροσωπεύει την κατάσταση της πνευματικής τελειότητας και την πλήρη πνευματική αγνότητα. Ο κόκκινος λωτός συμβολίζει την αυθεντική φύση και αγνότητα της καρδιάς. Είναι ο λωτός της αγάπης, της ευσπλαχνίας, του πάθους και άλλων ιδιοτήτων της καρδιάς. Ο γαλάζιος λωτός είναι το σύμβολο της νίκης του πνεύματος πάνω στην ύλη, συμβολίζοντας τη σοφία και τη γνώση.

Ξεκινώντας την παρουσίασή του από την Αίγυπτο, γνωρίζουμε ότι στη χώρα της Κεμ ευδοκιμούσαν κυρίως δύο είδη λωτού, ο λευκός (Nymphaea Lotus) και ο γαλάζιος (Nymphaea cerulean). Ένα τρίτο είδος λωτού ήρθε στην Αίγυπτο μέσω του εμπορίου και των συναλλαγών από την Περσία, ο ροζ λωτός (Nelumbo nucifera). Και τα τρία αυτά είδη του απεικονίστηκαν αρκετές φορές στην αιγυπτιακή τέχνη, ωστόσο ο γαλάζιος λωτός ήταν αυτός που χρησιμοποιήθηκε ευρύτερα.

Στα αρχαία βασίλεια της Αιγύπτου, ο λωτός συμβόλιζε την Άνω Αίγυπτο ενώ ο πάπυρος αντίστοιχα την Κάτω Αίγυπτο.

Το άνθος του λωτού στην αρχαία Αιγυπτιακή γλώσσα ονομαζόταν Sesen. Ήταν το σύμβολο του Ηλίου, της δημιουργίας και της αναγέννησης.

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι παρατήρησαν ότι το άνθος του λωτού κλείνει τη νύχτα και βυθίζεται κάτω από το νερό. Με την αυγή της επόμενης ημέρας, έβλεπαν την ανάδυση και το άνοιγμα του άνθους, ακριβώς όπως συμπεριφέρεται και ο Ήλιος στην πορεία του στον ουράνιο θόλο. Αυτή η ιδιότητα του λωτού, να βυθίζεται τη νύχτα και να αναδύεται από το νερό το πρωί, άγγιξε το συμβολικό τρόπο σκέψης και τη θρησκευτική πίστη των αρχαίων Αιγυπτίων. Τη συγκεκριμένη ιδιότητα του φυτού την εισέπραξαν ως μια μορφή ευλάβειας προς τον Ήλιο, όμοια ακριβώς με τον τρόπο που οι άνθρωποι της εποχής εκείνης προσμένανε την καθημερινή επανεμφάνιση του Ήλιου στον ορίζοντα.

Και βέβαια δεν είναι καθόλου τυχαία η σύνδεση του λωτού με το αρχαίο αιγυπτιακό πάνθεον. Τον συναντάμε στην Ίσιδα, ως σύμβολο της γονιμότητας και της αγνότητας. Ο θεός Κνουμ, ο αγγειοπλάστης, ο μορφοποιός του αυγού του κόσμου αλλά και των ανθρώπων συνάμα, βρίσκεται καθισμένος πάνω σε ένα θρόνο κλεισμένος σε ένα λωτό (σαϊτική εποχή, Σεραπείο). Ο θεός Μπες στέκεται επίσης πάνω σε ένα λωτό (αρχαία Άβυδος). Ο Θωτ, ο θεός του μυστηρίου και της σοφίας, κάθεται πάνω σε έναν ολάνθιστο λωτό έχοντας κεφάλι ταύρου κι ανθρώπινο σώμα (4η δυναστεία). Η Θεά Χέκετ, με τη μορφή βατράχου, κάθεται επάνω σε ένα λωτό δείχνοντας έτσι τη σύνδεσή της με το νερό, ως σύμβολο της ζωής που αρχίζει να ανθίζει.

Όταν ο λωτός απεικονιζόταν μαζί με ταύρο ήταν ηλιακός και συνδεόταν με τους ηλιακούς θεούς, ενώ σε παραστάσεις που απεικονιζόταν μαζί με αγελάδα γινόταν αντίστοιχα σεληνιακός. Για παράδειγμα, οι τέσσερις γιοι του Ώρου στέκονται πάνω σε λωτό μπροστά στον Όσιρη. Στις αρχαίες Θήβες ο λωτός είναι ηλιακός, εφ' όσον σχετίζεται με τον Άμμωνα Ρα. Όταν όμως τον κρατά η Αθώρ είναι σεληνιακός.

Ταξιδεύοντας προς την Ανατολή φτάνουμε στην Ινδία, εκεί όπου ο λωτός έχει επίσης μεγάλη συμβολική αξία, καθώς το άνθος του εμφανίζεται αρκετές φορές στις ινδουιστικές δοξασίες περί δημιουργίας του κόσμου.

Όλοι οι δημιουργοί θεοί στον Ινδουισμό κάθονται πάνω σε ένα άνθος λωτού. Τους βλέπουμε σε αναπαραστάσεις να αναδύονται μέσα από ένα λωτό υποδηλώνοντας τον κόσμο που προβάλλει μέσα από το υδάτινο στοιχείο, ενώ ο λωτός με τη σειρά του συμβολίζει τον Ήλιο, που αναδύεται από τα αρχέγονα ύδατα του χάους.

Οι ερμηνείες που του προσδίδουν έχουν άμεση σχέση με τη γονιμότητα, τον πλούτο, τη γνώση και τη διαφώτιση. Για παράδειγμα, συνδέεται με τη θεά του πλούτου Maha Lakshmi, που προσφέρει ευημερία, αγνότητα και γενναιοδωρία. Η θεά κάθεται σε ένα ολάνθιστο λουλούδι συμβολίζοντας την αγνότητα και την ομορφιά.

Ένας ινδουιστικός μύθος αναφέρει ότι «μετά την πρώτη εκστόμιση του ψαλμού ΟΜ, ο τεράστιος ωκεανός έφερε στην επιφάνεια ένα θαυμάσιο χρυσό λωτό, που ήταν λαμπερός όσο ο Ήλιος κι έπλεε πάνω στα μοναχικά νερά». Από τον ψαλμό αυτό γνωρίζουμε για την ινδουιστική θεϊκή τριάδα των Βράχμα, Βισνού και Σίβα, οι οποίοι αναπαρίστανται καθισμένοι πάνω σε χρυσούς λωτούς. Γνωρίζουμε ακόμα ότι ο Άγκνι, ο θεός της ιερής φωτιάς, προβάλει μέσα από ένα λωτό.

Επίσης στη Μπαγκαβάτ Γκίτα, σε ένα από τα διασημότερα έπη της αρχαίας ινδικής λογοτεχνίας, ο Βράχμα, ο δημιουργός θεός, παριστάνεται καθισμένος πάνω σε θρόνο που έχει σχήμα λωτού.

Στον ινδουισμό ο λωτός στο κατώφλι ενός ναού φανερώνει τον τόπο διαμονής μιας θεότητας και την κατάσταση αγνότητας που απαιτείται εκ μέρους του πιστού.

Ο λωτός επίσης πάνω σε τριπλό μίσχο απεικονίζει την τριπλή όψη του χρόνου.

Τέλος, η μορφή του άνθους του συσχετίστηκε και με τα ενεργειακά κέντρα του ανθρώπου, τα τσάκρας, και θεωρήθηκε επίσης σύμβολο της μετενσάρκωσης.

Όσον αφορά το πρόσωπο του Βούδα, ο μύθος αναφέρει ότι τη νύχτα κατά την οποία έγινε η άμωμος σύλληψη της μητέρας του, ένας τεράστιος λωτός φύτρωσε στη Γη. Ο Βούδας, μετά τη φώτισή του, απεικονίζεται τις περισσότερες φορές με λωτό. Από τις πλέον δημοφιλείς αναπαραστάσεις του είναι εκείνη στην οποία κάθεται πάνω σε έναν ανθισμένο λωτό, σύμβολο πνευματικής ανάπτυξης, γαλήνης κι αρμονίας.

Είναι αξιοσημείωτοι επίσης οι ιδιαίτεροι συμβολισμοί του σύμφωνα με το κάθε μέρος του συγκεκριμένου φυτού. Έτσι λέγεται ότι η ρίζα του συμβολίζει την αδιαλυτότητα, ο μίσχος είναι ο ομφάλιος λώρος που προσδένει τον άνθρωπο στην πηγή του, το άνθος του έχει το σχήμα των ακτίνων του Ήλιου και ο σπόρος του τη γονιμότητα της δημιουργίας.

Γίνεται αντιληπτό ότι οι αρχαίοι πολιτισμοί στους οποίους αναφερθήκαμε είχαν εντάξει στις παραδόσεις τους το λωτό. Συνειδητοποίησαν ότι αυτό που συμβαίνει στο ίδιο το φυτό, παρομοιάζεται ακριβώς με τη συμπεριφορά του ανθρώπου, που διαμορφώνεται και μεταλλάσσεται σε διάφορα επίπεδα έχοντας τις ρίζες του μέσα στα τελματώδη νερά της καθημερινότητας, που είναι το αναπόσπαστο κομμάτι της υλικής του υπόστασης.

Όμως κάθε ανθρώπινη ύπαρξη έχει εν δυνάμει μέσα της το σπόρο του λωτού κι εξαρτάται αποκλειστικά από τον κάθε άνθρωπο σε ποιο βαθμό θα καλλιεργήσει και θα αναπτύξει το άνθος της προσωπικότητάς του.

Τί είναι αυτό που έχει ένα κορμό που δεν φαίνεται, κλαδιά που πιά δεν είναι πράσινα, αναρίθμητα φύλλα με διαφορετικές αποχρώσεις και μια καταγωγή που αυτο-ανανεώνεται;
Το Αιώνιο Παγκόσμιο Δράμα
Στέκει ψηλό και καμαρωτό
Οι ρίζες του είναι βαθιά μές τη γη
Αντανακλά το φως της μεγαλύτερης πηγής
Σκέψου μακρόπνοα
Πήγαινε σε ένα κλαδί
Θυμήσου τη θέση σου ανάμεσα σε όλα τα ζωντανά όντα
Αποδέξου με χαρά την αλλαγή των εποχών
Γιατί η κάθε σοδειά έχει τη δική της αφθονία
Η Ενέργεια και η Γέννηση της Άνοιξης
Η Ανάπτυξη και η Ευχαρίστηση του Θέρους
Η Σοφία του να αφήνεις τα φύλλα να πέφτουν. Η Ανάπαυση και η Ήσυχη ανανέωση του Χειμώνα

The Rest and Quiet Renewal of Winter
–Ήλαν Σαμίρ, Συμβουλή από ένα Δέντρο
Το Ανθρώπινο Οικογενειακό Δένδρο

Ο κύκλος της ζωής ενός δένδρου στη φύση – η σπορά του, η αύξηση, η γήρανση και η ανανέωσή του – είναι μια καλή αναλογία για τον κύκλο της ζωής του Παγκόσμιου Ανθρώπινου Δένδρου. Όλα τα μέρη ενός δένδρου συνδέονται μεταξύ τους. Όταν συμβεί κάτι σ ένα σημείο του δένδρου επιδρά σ' ολόκληρο το δένδρο. Το να κοιτώ το ήδη πλήρως αναπτυγμένο δένδρο της ζωής της ανθρωπότητας στη γη σήμερα, σημαίνει το να παρατηρώ και να καταλαβαίνω το ταξίδι της μέσα στο χρόνο.
Ο Σπόρος της Ανθρωπότητας

Ο Σπόρος της ανθρωπότητας, της ανθρώπινης οικογένειας, είναι ο Θεός, το Υπέρτατο Ον, η ουσία απ' την οποία όλο το δένδρο της ανθρωπότητας αναπτύσσεται. Ο κορμός του δένδρου συμβολίζει την εποχή του Παραδείσου η οποία προέρχεται από εκείνο τον τέλειο Σπόρο. Τη χρυσή εποχή που υπήρξε πριν την καταγραφή της ιστορίας, όταν υπήρχε ένα πιστεύω, ένας πολιτισμός, μια γλώσσα και μια κυβέρνηση. Εκείνη η περίοδος του τέλειου πολιτισμού όπου δεν υπήρχε καμιά διαφορά ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη. Σε μια τέτοια εποχή οι άνθρωποι δεν υστερούσαν σε τίποτε, ήταν πλήρεις, και μοιράζονταν μια αρμονική ζωή. Η κοντινότητα του κορμού στο σπόρο συμβολίζει το ότι οι ψυχές εκείνη την εποχή ήταν η προσωποποίηση των ιδιοτήτων του Θεού και η ζωή τους στηρίζονταν στην αλήθεια. Τέτοιες ψυχές μνημονεύονται στις ιστορίες και τους μύθους σαν θεότητες, όμως λίγοι πια καταλαβαίνουν ότι τέτοια θεϊκά όντα πραγματικά περπάτησαν κάποτε πάνω στη γη.
Το Δένδρο της Ζωής Μεγαλώνει

Καθώς το δένδρο μεγαλώνει, ο κόρμος του όπως είναι φυσικό αναπύσσεται. Παρόμοια, ο ανθρώπινος πληθυσμός μεγαλώνει. Περισσότερα φύλλα (ανθρώπινες ψυχές) εμφανίζονται στο δένδρο. Όπως ακριβώς βλαστάρια ανοίγουν και γίνονται φύλλα, έτσι και οι θεότες ανοίγονται στο φυσικό κόσμο και ενδιαφέρονται για το φυσικό σώμα, το ναό της ψυχής. Έχοντας πλήρη άγνοια ότι χάνουν την αληθινή τους ταυτότητα, της ψυχής, στην πορεία χάνουν την επαφή με την αρχική τους αγνότητα, γαλήνη και αλήθεια.

Ο χαμένος Παράδεισος

Αυτή η αλλαγή στη συνειδητότητα έφερε μια σημαντική πτώση στη δύναμη, την αγνότητα και τη δυνατότητα της διάκρισης του σωστού από το λάθος. Η θεϊκότητα εξαφανίστηκε. Ο Παράδεισος χάθηκε. Ξαφνικά υπήρξε μια διαφορετική εμπειρία από τη γαλήνη και την ευτυχία. Εμφανίστηκαν ξένα και στενόχωρα αισθήματα. Εμφανίστηκε η έλλειψη ικανοποίησης, η αδικία, η ανησυχία και η ψευτιά. Αυτά τα ‘μικρόβια’ αναπτύχθηκαν και παρακινήθηκαν από διαρκώς αυξανόμενες απαιτήσεις για αποκτήματα, οικονομική άνθηση, και δύναμη. Οι ψυχές δεν είναι πια κυρίαρχες του εαυτού, παρά γίνονται σκλάβοι των επιθυμιών τους.

Καθώς ο κορμός χάνει την ενότητά του, ο νους αρχίζει να ψάχνει την αλήθεια και η καρδιά την ανακούφιση. Η μνήμη του Θεού, του Σπόρου, ξαναέρχεται στην επιφάνεια της ανθρώπινης ψυχής. Αυτό εντείνει την αναζήτηση για την αλήθεια. Σε απάντηση, σπουδαίες ψυχές προφήτες μία-μία κάνουν την εμφάνισή τους, ο Αβραάμ, ο Βούδας, ο Χριστός και ο Μωάμεθ, φέρνοντας αντίστοιχα μηνύματα για την επαναφορά της δικαιοσύνης, της ελπίδας και της συγχώρεσης. Κάθε ψυχή προφήτης ιδρύει το ισχυρό κλαδί μιας σπουδαίας θρησκείας στο Δένδρο της Παγκόσμιας Οικογένειας. Τα ιδανικά της αγάπης, του Νόμου, της διαφώτισης, και της παράδοσης εμφανίζονται τώρα ως κύριες διαφορές στην προσέγγιση.
Χάος και Σύγχυση

Πολλά καινούργια φύλλα φυτρώνουν στα κλαδιά καθώς το μέγεθος της ανθρώπινης οικογένειας μεγαλώνει υπερβολικά. Κυριαρχούν το χάος και η σύγχυση καθώς η αναζήτηση του εαυτού και της αλήθειας οδηγούν στην απόκλιση των 'πιστεύω' και των τρόπων σκέψης. Κάθε βασικό κλαδί διαχωρίζεται σε μικρότερα κλαδιά και παρακλάδια. Λατρείες και αιρέσεις κάνουν την εμφάνισή τους. Εν τω μεταξύ εμφανίζονται, μέσα στον κεντρικό κορμό της ανθρωπότητας, η λατρεία της φύσης και των ανθρώπινων όντων ως γκουρού. Η ανθρώπινη οικογένεια τώρα διαχωρίζεται βάσει του χρώματος, του γένους , της θρησκείας και της ιδεολογίας, η αυξανόμενη δυσλειτουργία της καθρεφτίζεται στην φύση με την αύξηση των φυσικών καταστροφών, των πνευματικών και φυσικών ασθενειών, της φτώχειας και του αιφνίδιου θανάτου.

Το δένδρο φτάνει στο τέλος της ανάπτυξής του

Μέσα σε αυτή την αυξανόμενη ανειρηνικότητα όλο και περισσότεροι άνθρωποι στρέφονται προς το Θεό. Αλλά η άγνοια για το ποιός στ' αλήθεια είναι και τι κάνει, δημιουργεί αμφιβολίες ακόμα και για την ύπαρξή Του. Η αναζήτηση της αλήθειας επικεντρώνεται ιδιαίτερα στην φυσική μαρτυρία, δίνοντας ιδιαίτερα πλεονεκτήματα στην επιστήμη και την τεχνολογία. Σύντομα η πίστη στην αλήθεια και τη δύναμη της επιστήμης εξαπλώνεται ενώ η θρησκεία και η φιλοσοφία πολιτικοποιούνται. Εν τω μεταξύ ανάμεσα στα κλαδιά, η πίστη επικεντρώνεται στην τήρηση των αρχών καθώς εκείνοι που επίμονα είναι προσκολλημένοι στα παραδοσιακά τους πιστεύω νοιώθουν βίαια εξαναγκασμένοι να υπερασπιστούν τις απόψεις τους. Η Θρησκεία, η γλώσσα, ο Πολιτισμός, έχουν αποκοπεί από τις ρίζες της θεϊκότητάς τους.

Το δένδρο φτάνει στο τέλος της ανάπτυξής του. Οι ρίζες του έχουν σαπίσει, ο κορμός του μόλις που φαίνεται ανάμεσα στα μπερδεμένα κλαδιά του. Κάθε ψυχή κρέμεται απελπισμένη, όπως ένα φύλλο που κρέμεται από το κλαδί ενός δένδρου στο χειμωνιάτικο άνεμο.

Ο Θεός ο Σπόρος Αναγεννά το Δένδρο

Αλλά πριν η προηγούμενη ζωή εξαφανιστεί, ο Σπόρος , ο Δημιουργός δίνει την καινούργια ζωή. Ο Θεός, ο Σπόρος του Δένδρου της Ανθρώπινης Οικογένειας, αποκαλύπτει πως εκείνο που υπήρχε μπορεί να ξαναγίνει. Ο ερχομός του Σπόρου ξυπνάει κάθε ξεχωριστή ανθρώπινη ψυχή, η οποία δημιουργώντας μια ιδιαίτερη σχέση μαζί Του παίρνει δύναμη και στήριξη από Αυτόν και γίνεται η βασική ρίζα από την οποία ένα καινούργιο δένδρο μπορεί να μεγαλώσει. Η αναγέννηση του Δένδρου της Ανθρώπινης Οικογένειας αρχίζει.

Διαλογιστείτε βαθιά, οραματιζόμενοι τον εαυτό σαν μια ψυχή ρίζα που κάθεται κοντά στον Θεό, τον Σπόρο του Δένδρου της Ανθρώπινης Οικογένειας. Πάρτε από τον Σπόρο την αιώνια ουσία όλων όσων μπορείτε να καταφέρετε στη ζωή. Παραμείνετε κάτω από το δίχτυ της γνώσης του Δένδρου της Ανθρώπινης Οικογένειάς μας και όλες οι επιθυμίες σας θα εκπληρωθούν.

Ο ΣΚΟΤΕΙΝΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ

Από το βιβλίο του Ν. Καμπάνη, Πορτραίτα Φιλοσόφων και Μεταφυσικές Υποτυπώσεις, τόμ. II

Όλοι οι άνθρωποι σήμερα απομακρύνονται από την αλήθεια και τη δικαιοσύνη ολοκληρωτικά• δοσμένοι στη φιλοδοξία και τη δόξα, οι δύστυχοι ανόητοι. Όσο μεγάλη δόξα, δύναμη και εξουσία όμως κι αν αποκτήσουν, όπως ο ωραιότερος πίθηκος που είναι άσχημος όταν συγκρίνεται με το γένος των ανθρώπων, έτσι και αυτοί, οι ανόητοι, που φαντάζουν μεταξύ τους σοφοί, πρέπει να γνωρίζουν ότι και ο σοφότερος άνθρωπος, όταν συγκρίνεται με το θεό, φαίνεται πίθηκος και στη σοφία και στην ομορφιά και σ’ όλα τ’ άλλα. Ακόμα και αυτοί, όταν πεθάνουν τους περιμένουν πράγματα που δεν τα ελπίζουν και δεν τα υποθέτουν, αφού δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα σαρκίο κενό ψυχής, αληθινά πτώματα, τα οποία, είναι πιο πολύ για πέταμα από την κοπριά. Γι’ αυτό είναι προτιμότερο να μεταστραφούν, να μιλούν με νου και να στηρίζονται σ’ αυτό που είναι κοινό στα πάντα, όπως ακριβώς μια πόλη πρέπει να στηρίζεται στο νόμο της, και με περισσότερη δύναμη ακόμα. Γιατί όλοι οι ανθρώπινοι νόμοι τρέφονται από τον ένα, το θεϊκό• γιατί αυτός κυριαρχεί όσο ακριβώς θέλει, επαρκεί για τα πάντα και περισσεύει.

Ο Ηράκλειτος είναι ένας εκ των μεγαλυτέρων Ελλήνων φιλοσόφων που γεννήθηκε και έδρασε στην Έφεσο περί το 544 π.Χ. Ο θάνατός του δεν έχει ορισθεί επακριβώς. Αν λάβουμε όμως υπ’ όψιν ότι η ακμή του συμπίπτει με την 69η Ολυμπιάδα (504-501 π.Χ.) και ότι έζησε 60 έτη, μπορούμε να δεχθούμε ότι πέθανε περί το 484 π.Χ. Πατέρας του αναφέρεται ο Βλύσων (ή Βλόσων) ή Ηράκων. Ανήκε στο γένος των Ανδροκλειδών, εκείνων δηλαδή που υπό την αρχηγία του Ανδρόκλου, του γιου του Βασιλέα των Αθηνών Κόδρου, ξεκίνησαν από την Αθήνα και έκτισαν στην Ιωνία την Έφεσο. Αριστοκράτης στην καταγωγή, ήταν αντίπαλος τόσο της τυραννίας, όσο και της δημοκρατίας. Πήρε μέρος στους πολιτικούς αγώνες της πατρίδας του, στο πλευρό πάντοτε των αριστοκρατών, καταδικάζοντας την αρχή της ισότητας. Θεωρείτο από τους πιο βαθυστόχαστους φιλοσόφους στην εποχή του, αλλά και σήμερα κατατάσσεται, μαζί με το Δημόκριτο, στους προδρόμους των σύγχρονων φυσικών επιστημών.
Η ζωή του είναι απλή και διαφορετική από τη ζωή πολλών. Πρώτος χωρίζεται ριζικά από τον κόσμο και ζει μόνος τη ζωή της σκέψεως και της ελευθερίας, είναι δε τέτοια η εκτίμησή του προς την ελεύθερη και αυθυπόστατη προσωπικότητα, ώστε τη θεωρεί πιο σημαντική μυρίων συνήθων ανθρώπων• «εις εμοί μύριοι, εάν άριστος ήι». Στον Ηράκλειτο, κατά πρώτον ευρίσκουμε την ευγένεια και το υπέροχο ήθος που διακρίνουν τους φιλοσόφους της Ελλάδος. Η σχέση του με τους συμπολίτες του, τους Εφεσίους, υπήρξε αρνητική, και κυρίως αφ’ ότου αυτοί εξόρισαν το φίλο του Ερμόδωρο, τον άριστο Εφέσιο άνδρα, με τη δικαιολογία ότι δεν πρέπει κανείς αναμεταξύ τους να είναι άριστος. Ο Ηράκλειτος μέμφεται τον όχλο ως άφρονα και ανόητο όχι από υπεροψία, αλλά από γνώση.

Όταν οι συμπολίτες του τον κάλεσαν να αναλάβει τη διοίκηση των κοινών πραγμάτων δεν δέχθηκε, διότι δεν ήταν σύμφωνος ούτε προς τους καθεστώτας νόμους ούτε προς τον τρόπο της διοικήσεως της πόλεως. Ο Αντισθένης λέγει, κατά τον Διογένη Λαέρτιο, ότι εκχώρησε τη βασιλεία στον αδελφό του. Η περιφρόνηση του Ηρακλείτου προς τις σπουδές και τις ασχολίες των ανθρώπων, εκφράζεται εντονότατα στην επιστολή του προς τον Δαρείο τον Υστάσπους, ο οποίος ενδιαφέρθηκε πολύ να μετάσχει της σοφίας του φιλοσόφου και για τον λόγο αυτόν τον προσκάλεσε στο βασιλικό του οίκο. Ο Ηράκλειτος απάντησε, κατά τον Διογένη Λαέρτιο, ως εξής: «Οκόσοι τυγχάνουσιν όντες επιχθόνιοι της μεν αληθηίης και δικαιοπραγμοσύνης απέχονται, απληστίη δε και δοξοκοπίη προσέχουσι κακής ένεκα ανοίης• εγώ δ' αμνηστίην έχων πάσης πονηρίης και κόρον φεύγων παντός οικειούμενον φθόνω και δια το περιίστασθαι υπερηφανίην ουκ αν αφικοίμην εις Περσών χώρην, ολίγοις αρκεόμενος κατ' εμήν γνώμην».

Κατά τον Διογένη Λαέρτιο, ο Ηράκλειτος ήταν αυτοδίδακτος, χωρίς όμως αυτό να είναι ακριβές. Το βέβαιο είναι ότι αποκήρυξε την πολυμάθεια, ενώ κατέκρινε τον Πυθαγόρα και άλλους γι’ αυτήν. Σε αντίθεση με την πολυμάθεια τονίζει την επιστροφή εντός του εαυτού και την εμβάθυνση στην ίδια την ψυχή. Αυτό σημαίνει ο λόγος του Ηρακλείτου, «διζήσασθαι και μαθείν πάντα παρ’ εαυτού». Ο Ηράκλειτος είναι γνωστός ως ο σκοτεινός φιλόσοφος. Οι απλοϊκοί πίστευαν ότι έγραφε σκοτεινό λόγο για να μην τον εννοούν οι πολλοί προς τους οποίους είχε σχέση αρνητική. Την ίδια γνώμη έχει και ο Κικέρων. Αλλά το βέβαιο είναι ότι ο Ηράκλειτος δεν φρόντισε καθόλου να καλλιεργήσει τον τρόπο της εκφράσεώς του, πράγμα σύνηθες σε πολλούς φιλοσόφους. Ένεκα δε αυτών, όλα τα φιλοσοφήματά του είναι για τους πολλούς σκοτεινά.

Στους σκοτεινούς φιλοσόφους ανήκουν και ο Πλωτίνος και ο Έγελος. Ο Αριστοτέλης αποδίδει τη σκοτεινότητα της εκφράσεως του Ηρακλείτου σε γραμματικές ελλείψεις, διότι δεν ξέρουμε, έλεγε, αν μια λέξη αναφέρεται σ’ αυτό που προηγείται ή σ’ αυτό που ακολουθεί, αφού στα κείμενά του παραλείπει να κάνει στίξη. Για παράδειγμα στο απόσπασμα «του δε λόγου τουδ᾽ εόντος αεί αξύνετοι γίνονται άνθρωποι», δεν ξέρουμε σε τι αναφέρεται η λέξη αεί. Ο Σωκράτης, στον οποίο ο Ευριπίδης έδωσε το σύγγραμμα του Ηρακλείτου, ερωτηθείς ποιά γνώμη έχει περί αυτού, απάντησε «α μεν συνήκα, γενναία• οίμαι δε και α μη συνήκα• πλην Δηλίου γε τινος δείται κολυμβητού». Ο Ηράκλειτος άσκησε μεγίστη επίδραση στους μετέπειτα σοφούς. Συνήθως, πιστεύεται ότι η θεωρία του Ηρακλείτου αναπτύχθηκε περαιτέρω κυρίως υπό της σοφιστικής. Αυτό όμως είναι ανακριβές, διότι η σοφιστική είναι απλώς κριτική και ανατροπή της κοινής γνώμης, ενώ η φιλοσοφία του Ηρακλείτου είναι γόνιμη, ο δε λόγος του είναι σοφία. Ο φιλόσοφος εκείνος της αρχαιότητας επί του οποίου εξάσκησε ο Ηράκλειτος την μεγαλύτερη και γονιμότερη επίδραση, είναι ο Πλάτων. Η θεωρία του Πλάτωνος περί του γίγνεσθαι του αισθητού κόσμου, συνάμα δε και η θεωρία του περί αρμονίας και περί του κόσμου εν γένει ως συμφωνίας αντιμαχόμενων στοιχείων, είναι η συνέχιση και η ανάπτυξη των θεωριών του Ηρακλείτου.

Ο λόγος του Ηρακλείτου είναι κατ’ ουσίαν σκοτεινός. Υποδεικνύει ότι δεν αποκαλύπτει τη σκέψη του με άμεσο τρόπο, ούτε όμως επιχειρεί να παραπλανήσει τους ακροατές του. Παρέχει τα σημάδια τα οποία εκείνοι καλούνται να εννοήσουν με τον ορθό τρόπο. Η φιλοσοφία του δεν είναι μια αυθαίρετη και υποκειμενική κατασκευή, αλλά μια έκφραση του λόγου που διέπει τα πάντα, όσο και αν μένει απρόσιτος στους πολλούς. Το σκοτεινό του Ηρακλείτου, η δυσκολία δηλαδή της κατανοήσεως του λόγου του, δεν οφείλεται, επομένως, σε δική του ιδιορρυθμία, αλλά στην αδυναμία των πολλών να εννοήσουν όχι τα λόγια του αλλά τον ίδιο το λόγο. Στον Ηράκλειτο η έννοια λόγος έχει πολλές σημασίες και εννοιακές αποχρώσεις. Σημαίνει ομιλία, προφορικός λόγος, αλλά και ρυθμιστική αρχή που διέπει το σύνολο της πραγματικότητας και συνδέει με σχέσεις αναλογίας τα πάντα. Επομένως, εδώ ο λόγος είναι η αιώνια καθολική σχέση που ρυθμίζει την πραγματικότητα, όπως αυτή εκφράζεται γλωσσικά.

Στον Ηράκλειτο κατ’ αρχάς βρίσκουμε στοιχεία διαλεκτικής, αφού ο τρόπος με τον οποίο σκέπτεται δεν είναι ο κοινός διανοητικός ο οποίος ορίζει τα αντικείμενα και τα απονεκρώνει, καθιστώντας τα κατά κάποιον τρόπο ακίνητα. Ο φιλόσοφος της κινήσεως έπρεπε να σκέπτεται διαφορετικά από τους άλλους, της στάσεως, δηλαδή τους Ελεάτες. Το αντικείμενο της φιλοσοφίας του δεν είναι η υλική αρχή αυτού του κόσμου αλλά ο εσωτερικός ρυθμός, ο Λόγος για τον οποίο κινείται και ρυθμίζεται. Ο Ηράκλειτος είναι ο φιλόσοφος του αιώνιου γίγνεσθαι. Η κίνηση αυτή του γίγνεσθαι εκφράζεται με τη συνεχή ροή του ποταμού που ολοένα ανανεώνεται. Μέσα στο Λόγο, ο Ηράκλειτος, δένει ένα μόνο υλικό στοιχείο, το πυρ. Η ύπαρξη του πυρός δημιουργεί μαζί με το Λόγο ένα κόσμο άπειρο, άναρχο, ανώλεθρο, αυτορυθμιζόμενο που μετατρέπεται σε ποικίλες μορφές. Ο κόσμος αυτός είναι η αρμονία των αντιθέσεων. Οι αντιθέσεις δημιουργούν την ενότητα των πάντων με την σύνθεσή τους. Το καλό και το κακό είναι οι αντίθετες όψεις του ίδιου πράγματος. Για το Θεό όλα είναι ωραία και καλά και δίκαια, όμως οι άνθρωποι άλλα θεωρούν άδικα κι άλλα δίκαια.

Από τα λιγοστά αποσπάσματα που έχουν διασωθεί, φαίνεται πως ο χαρακτήρας του γραπτού έργου του είναι αποφθεγματικός. Η δομή και η σύνθεση των αφορισμών του είναι λεπτομερειακά επεξεργασμένη και το ύφος του αινιγματικό. Αυτός είναι άλλωστε ο βασικός λόγος για τον οποίο αποκλήθηκε σκοτεινός.

Μέλημα του φιλοσόφου είναι η αφύπνιση των ανθρώπων και η καθοδήγησή τους προς την ομολογία, προς τη λογική σκέψη που καθορίζει και συνδέει τη βαθύτερη φύση των πραγμάτων. Όπως και ο Ξενοφάνης, ο Ηράκλειτος ξεκινά από την παρατήρηση του Κόσμου, τον οποίο θεωρεί και αυτός ως ενιαίο όλο, που ως τέτοιος ούτε γεννήθηκε ούτε και θα χαθεί ποτέ. Και ενώ εκείνος την ουσία του Κόσμου τη βρίσκει στη θεότητα, ο Ηράκλειτος τη βλέπει σε μια νοητική αρχή, το Λόγο. Η αδιάκοπη αλλαγή και αστάθεια κάθε μερικού, του δημιουργεί τόσο δυνατή εντύπωση, ώστε σ’ αυτό βλέπει τον καθολικό Κοσμικό Νόμο, σε αντίθεση με τον Ξενοφάνη και την Ελεατική Σχολή που πίστευε στην ακινησία του είναι, του όντος.