Ακόμη και σήμερα, όταν θέλουμε να τονίσουμε την ηθελημένη σιωπή ενός ανθρώπου, λέμε: ‘έχει το στόμα του ερμητικά κλειστό’... Η λέξη ‘ερμητικά’ προήλθε από το αρχαίο μυστικιστικό φιλοσοφικό ρεύμα που είναι γνωστό ως ‘ερμητισμός’. Είναι ένα σύστημα μεταφυσικών αξιών που δημιουργήθηκε ή καλύτερα διαμορφώθηκε στην ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή. Οι βάσεις του ανάγονται στις φιλοσοφικές θεωρήσεις της πλέον πολυσυζητημένης προσωπικότητας όλων των εποχών, του Ερμή του Τρισμέγιστου. Σύμφωνα με όλες τις αρχαίες πνευματικές πηγές ο Ερμής ο Τρισμέγιστος βασίλευσε στην αρχαία Αίγυπτο πολύ πριν από την κλασική ελληνική αρχαιότητα και πολύ πριν από τους γνωστούς Αιγύπτιους Φαραώ.(πριν από την τρίτη ή τέταρτη χιλιετία π.Χ.).
Στους Αιγυπτίους είχε την ίδια έκφραση με το σεληνιακό θεό Θώθ. Λέγεται πως η ονομασία του προέρχεται από το έρμα ή έρεισμα ( η βάση, η αρχή) γιατί όλες οι επινοήσεις του ανθρώπου αποδίδονται σε αυτόν. Στον Ερμή οδηγείται η δημιουργία του έναρθρου λόγου, της γλωσσικής απεικόνισης (γραφής), της αριθμητικής, της γεωμετρίας, της αστρονομίας, της μουσικής, της σωματικής υγείας, της σωματικής έκφρασης (χορός), της γλυπτικής και πολλών άλλων.
Εκτός από τη βασιλική του ιδιότητα, ήταν σεβαστός για την φιλοσοφία του και την γνώση της
ιατρικής. Στις θεωρήσεις και γνώσεις αυτές μύησε το αιγυπτιακό ιερατείο το οποίο κατόπιν βάσει των γραπτών του σοφού Βασιλιά, δίδασκε στους μύστες τη γνώση του κόσμου. φωτο: ο σμαραγδιένος κήπος (έργο του Ερμή του Τρισμέγιστου) «Μία θεότητα στον κόσμο υπάρχει» Ο Ερμής αναφέρεται ως ένας παντογνώστης στα χρόνια της βασιλείας του Σώστρου. Γράφει σχετικά ο Ιωάννης Μαλάλας (7-8 αιων): " Ἑρμῆς ὁ Τρισμέγιστος ὁ Αἰγύπτιος, ἀνὴρ φοβερὸς ἐν σοφίᾳ· ὃς ἔφρασε τρεῖς μεγίστας ὑποστάσεις εἶναι τὸ τοῦ ἀῤῥήτου καὶ δημιουργοῦ ὄνομα, μίαν δὲ θεότητα εἶπε· " Δηλαδή:
Ο Ερμής ο Τρισμέγιστος ο Αιγύπτιος, άνδρας με φοβερή σοφία. Ο οποίος είπε πως του ακατάληπτου και δημιουργού το όνομα έχει τρεις υποστάσεις σε μια ενιαία θεότητα", δίδοντας έτσι το τριαδικό της υπόστασης του Θεού, που κατόπιν ενσωματώθηκε στην Ορθοδοξία. Ο αναφερόμενος βυζαντινός συγγραφέας συνεχίζοντας μας πληροφορεί πως έχει μελετήσει το έργο του Ασκληπιού για τον Τρισμέγιστο («Ερμού Τρισμέγιστου Ασκληπιός ήτοι περί φύσεως θεών διάλογος»), όπου και τα αναγραφόμενα. Τονίζει πάντως πως ο λόγος του Ερμή δεν είναι εφικτός στους αμύητους. Επί λέξει: ‘οὐ γὰρ ἐφικτόν ἐστιν εἰς ἀμυήτους τοιαῦτα μυστήρια παρέχεσθαι, ἀλλὰ τῷ νοῒ ἀκούσατε’.
Ένα σημαντικό κομμάτι από τη φιλοσοφική θεώρηση του Ερμή του Τρισμέγιστου, του φιλοσόφου των φιλοσόφων, αφού προηγείται τουλάχιστο τρεις χιλιάδες χρόνια της κλασικής αρχαιότητας.
“ ἓν μόνον ἐστὶ τὸ φῶς νοερὸν πρὸ φωτὸς νοεροῦ· καὶ ἦν ἀεὶ νοῦς νοὸς φωτεινός, καὶ οὐδὲν ἕτερον ἦν ἢ ἡ τούτου ἑνότης, ἀεὶ ἐν αὑτῷ ὢν ἀεὶ τῷ αὑτοῦ νοῒ καὶ φωτὶ καὶ πνεύματι πάντα περιέχει.ἐκτὸς τούτου οὐ θεός, οὐκ ἄγγελος, οὐ δαίμων, οὐκ οὐσία τις ἄλλη· πάντων γὰρ κύριος καὶ θεός, καὶ πάντα ὑπ' αὐτὸν καὶ ἐν αὐτῷ ἐστιν.” Δηλαδή, Μία μόνο είναι η άυλη Ύπαρξη, πριν από την πεπροικισμένη με νου ζωή. Πάντοτε υπήρχε ο λαμπερός Νους της Ύπαρξης, και τίποτε άλλο δεν ήταν παρά η καθαυτή έννοιά του, πάντοτε μέσα σε αυτό, πάντοτε η κατανόησή του. Η ύλη και τα πνεύματα περιέχονται σε αυτό. Μακριά από την Ύπαρξη αυτήν δεν υπάρχει ούτε θεός, ούτε δαίμονας ούτε κάποια άλλη ουσία. Γιατί σε όλα αυτά είναι ένας ο κύριος και θεός και όλα βρίσκονται υπό αυτόν και σε αυτόν ανήκουν. Έτσι, ο Ερμής ο Τρισμέγιστος ήταν ο πρώτος που μίλησε για έναν Δημιουργό του Κόσμου, χιλιάδες χρόνια πριν καθιερωθούν οι σημερινές μονοθεϊστικές θρησκείες σε όλη την υφήλιο.
«Ο Ερμής ήταν ο Τρίτος Μέγιστος» Μια άλλη αναφορά που αξίζει να σημειώσουμε είναι αυτή από άλλον έναν βυζαντινό συγγραφέα. Τον Ιωάννη το Μοναχό (5ος αι.; ). Σε διάλογο μεταξύ του αυτοκράτορα των Ρωμαίων Ιουλιανού και των χριστιανών Ευγενίου και Μακαρίου ( “πρεσβύτεροι τῆς ἐν Ἀντιοχείᾳ Ἐκκλησίας ὑπάρχοντες” ), αναφέρεται στην ύπαρξη τριών βασιλέων της Αιγύπτου με το όνομα Ερμής.
Γράφει επί λέξει ο συγγραφέας των πρώτων βυζαντινών αιώνων: “ εἰσὶ καὶ παρ' Ἕλλησιν ἄνδρες σοφώτατοι οὐ μόνον δὶς γεννηθέντες, ἀλλὰ καὶ τρίς· ὅ τε γὰρ Ἑρμῆς ὁ Τρισμέγιστος ἐπικαλούμενος, τρίτον ἦλθεν ἐν κόσμῳ, ἑαυτὸν ἐπιγνοὺς, καθὼς αἱ ἱεραὶ αὐτοῦ καὶ θαυμάσιαι βίβλοι διαγορεύουσι, καὶ διὰ τοῦτο Τρισμέγιστος ὀνομάζεται” Δηλαδή, Υπάρχουν και στους Έλληνες άνδρες σοφώτατοι που δεν γεννήθηκαν δύο φορές αλλά τρεις. Όπως για παράδειγμα ο Ερμής ο Τρισμέγιστος που αποκαλείται. Ήρθε για τρίτη φορά στον κόσμο, αναγνωρίζοντας τον εαυτό του, όπως μας λένε τα ιερά και θαυμάσια βιβλία του, γι’ αυτό άλλωστε Τρισμέγιστος λέγεται. Στον Ιωάννη το Μοναχό αναφέρεται ο Ερμής ως Έλληνας θεός που βασίλεψε στην Αίγυπτο, όπως και οι συνονόματοί του κατά το μακρινό παρελθόν.
Ερμής ο Τρισμέγιστος στη Δύση
Μόλις το 15ο αιώνα έγινε γνωστό το έργο του Ερμή του Τρισμέγιστου στη Δύση. Στα χρόνια, δηλαδή, της Αναγέννησης. Μεταφράστηκαν, τότε, από τον Μαρτσίλιο Φιτσίνο -από τα ελληνικά στα λατινικά- αποσπάσματα από το έργο του φιλοσόφου των φιλοσόφων ως “Hermetica Corpus Hermeticum” . Αυτή η μετάφραση αποτέλεσε το έναυσμα.
Το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων διογκώθηκε ξαφνικά και από τότε έχουν γίνει αμέτρητες εκδόσεις ενσωματώνοντας στο έργο όλες τις μυστικιστικές και αλχημικές θεωρήσεις των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Ακολούθησαν από τότε έως σήμερα, πάρα πολλές εκδόσεις σε τουλάχιστον εκατό γλώσσες.
Ένα από τα λίγα ερμητικά κείμενα που σώθηκαν από την πυρκαγιά της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας και κατά κάποιο τρόπο θεμελίωσε τις βάσεις των διαφόρων φιλοσοφικο-εσωτερικών ρευμάτων μέχρι τις ημέρες μας, είναι το λεγόμενον Κυμβάλειον. Περιέχει τις Αρχές του Σύμπαντος, τους επτά Aρχικούς Νόμους που διοικούν τα πάντα και που μετέδωσε στους ανθρώπους σαν Υψηλή Διδασκαλία ο θεός Ερμής. Γι' αυτόν το λόγο το σύνολο των διαφόρων εσωτερικών Διδασκαλιών που βασίζονται σ' αυτές τις Αρχές, από την αρχαία ελληνική εποχή ως σήμερα, λέγεται Ερμητισμός, δηλαδή η Επιστήμη του Ερμή .
Όμως οι ρίζες του κειμένου αυτού δεν σταματούν στα χειρόγραφα της Αλεξάνδρειας αλλά χάνονται πιο βαθιά στην ομίχλη της ιστορίας. Οι ιστορικές και φιλοσοφικές αναφορές που έκαναν οι Αρχαίοι Έλληνες για το κείμενο του Κυβαλείονα (έτσι τον αποδίδουν), οι Ρωμαίοι και οι μεσαιωνικοί αποκρυφιστές, κατευθύνονται στην Αίγυπτο, πριν από τις Δυναστικές Εποχές, όταν βασίλευε ο θεός Θωτ, ο θεός Πίθηκος που όπως λένε οι μυθικές παραδόσεις μύησε τους ανθρώπους στην Τέχνη και τις Επιστήμες της Φύσης - τον Θωτ τον ταύτισαν οι Έλληνες με το δικό τους Ερμή.
Όμως δεν πρέπει να δούμε στους θεούς αυτούς μια ανθρωποειδή εικόνα, όπως τους παρουσίασαν οι καλλιτέχνες αργότερα, αλλά μια βαθιά αντίληψη για δονητικά επίπεδα γνώσης που ξεπερνούν την απλή ανθρώπινη Συνείδηση. Η έννοια για τους Θεούς στην Αρχαιότητα ήταν περισσότερο συσχετισμένη με Αόρατες δυνάμεις της Φύσης παρά με συγκεκριμένες εικόνες πάνω στα σύννεφα και με χρωματισμούς.
Οι εσωτεριστές φιλόσοφοι και Σοφοί όλων των εποχών μίλησαν για τέτοιες αρχές με διαφορετικά ονόματα και Σύμβολα, που ανακεφαλαιώνονται στο Ερμητικό κείμενο του Κυμβαλείονα. Αυτοί έλεγαν ότι όποιος γνώριζε και τις εφάρμοζε πιστά θα μπορούσε να καταλάβει και να ερμηνεύσει τους Νόμους σ' όλο το φάσμα του Σύμπαντος, στις επτά εκδηλώσεις του επειδή κατείχε το μαγικό κλειδί της Επταπλής Σοφίας. Ας δούμε περιληπτικά ποιες είναι αυτές οι αρχές για τις οποίες μίλησαν, οι αρχαίοι Μύστες-Σοφοί και πώς εκφράζονται και λειτουργούν μέσα στο Σύμπαν μας.
Αυτοί οι Συμπαντικοί Νόμοι ή Αρχές είναι:
1. Η Αρχή της Νοητικότητας
2. Η Αρχή της Αντιστοιχίας (Αναλογίας)
3. Η Αρχή της Δόνησης
4. Η Αρχή της Πολικότητας
5. Η Αρχή του Ρυθμού
6. Η Αρχή της Αιτίας και του Αποτελέσματος (Αιτιοκρατία)
7. Η Αρχή της Γέννησης
Η πρώτη Αρχή περικλείει την αλήθεια ότι τα πάντα έχουν μια νοητική Αξία: "Το Σύμπαν είναι Νοητικό" ή "η Ρίζα του Σύμπαντος είναι Νοητική" λέει το κείμενο του Ερμή, δηλαδή όλα τα πράγματα του Εκδηλωμένου Σύμπαντος είναι η αντανάκλαση της θείας Σκέψης. Το Σύμπαν είναι μια σκέψη που ανέφεραν οι Ιερείς όλων των εσωτερικών θρησκειών.
Από τον πρωτοπόρο της ορθολογιστικής σκέψης, τον Κάντ, μέχρι τις πιο επαναστατικές αντιλήψεις της σύγχρονης πυρηνικής Φυσικής βγάζουμε τα ίδια συμπεράσματα, με τους αρχαίους εκείνους Σοφούς.
"Όπως επάνω έτσι και κάτω" εκφράζει η δεύτερη αρχή της Αντιστοιχίας, πάντα υπάρχει μια αναλογία και αλληλουχία μέσα στους Νόμους για τα φαινόμενα των ποικίλων καταστάσεων του Όντως και της ζωής. Το ηλιακό σύστημα αντανακλάται στο άτομο. Ο Μακρόκοσμος του Σύμπαντος αντανακλάται στον Μικρόκοσμο του Ανθρώπου, και όποιος γνωρίζει το ένα, γνωρίζει αναλόγως και το άλλο. Συσχετίζεται με την απόκτηση της Σοφίας ανάμεσα στην Σύγκριση, και της Γνώσης για το "Κάτω" και για το "Επάνω".
Η αρχή της Δόνησης λέει: "Τίποτα δεν είναι σταθερό, όλα κινούνται, όλα δονούν". Από το ηλεκτρόνιο και το άτομο μέχρι τους κόσμους και τους γαλαξίες, όλα βρίσκονται σε δόνηση. Τίποτα δεν είναι ακίνητο, και υπάρχει μία ισορροπία μεταξύ Ύλης και Ενέργειας που προκαλεί ένα είδος χορού μέσα στα διάφορα συστήματα που θα παραγάγει μία αρμονία και θα μετατραπεί σε μία στατιστική ισορροπία. Αυτό το διαπιστώνει κάθε φορά περισσότερο η σύγχρονη επιστήμη με τις πρόσφατες ανακαλύψεις της. Αυτή η Αρχή της Δόνησης εξηγεί τις διαφορές μέσα στις ποικίλες εκδηλώσεις της ύλης των δυνάμεων, του νου, ακόμα και του ίδιου Πνεύματος, κάθε τι που είναι το αποτέλεσμα διαφορετικών δονητικών καταστάσεων της Αρχικής ουσίας. Από το πνεύμα ως την πιο συμπυκνωμένη ύλη, όλα δονούν - όσο μεγαλύτερη είναι η δόνηση τόσο υψηλότερη είναι η θέση του όντος στην εξελικτική Σκάλα. Η δόνηση του Πνεύματος έχει μια τόσο άπειρη ένταση και ταχύτητα (μαθηματικά τείνει προς το άπειρο) που μπορούμε να πούμε πως βρίσκεται σε ακινησία. Στον αντίθετο πόλο της Σκάλας υπάρχουν μορφές ύλης τόσο συμπυκνωμένες, των οποίων η δόνηση είναι τόσο αδύνατη που φαίνεται πως βρίσκονται και αυτές σε ακινησία. Μεταξύ και των δύο πόλων υπάρχουν δισεκατομμύρια βαθμοί δονητικής εντάσεως, που ρυθμίζονται και ταξινομούνται από την αρμονία του αριθμού και της αναλογίας.
Τέταρτη αρχή είναι αυτή της Πολικότητας, που λέει: "Όλα είναι διπλά, όλα έχουν δύο πόλους, όλα έχουν το δικό τους ζευγάρι αντίθεσης: το όμοιο και το αντίθετο είναι το ίδιο, τα αντίθετα είναι όμοια στη φύση τους αλλά διαφορετικά στο Ρυθμό, στα άκρα συναντώνται όλες οι αλήθειες, όλα τα παράδοξα μπορούν να συνδιαλλαγούν". Εξηγεί λοιπόν η 4η Αρχή του κειμένου ότι σε κάθε τι υπάρχουν δύο πόλοι, δύο απόψεις, δύο αντίθετα, τα οποία δεν είναι στην πραγματικότητα παρά μόνο τα δύο άκρα του ίδιου πράγματος, της ίδιας ουσίας, και η διαφορά υπάρχει μόνο στην ποικιλία ρυθμού μεταξύ τους.
Για την Αρχή του Ρυθμού λέει ο "Κυμβαλείων": Όλα ρέουν, όλα αποσύρονται, όλα έχουν τις δικές τους περιόδους ανόδου και πτώσης, όλα ανεβαίνουν και κατεβαίνουν όλα κινούνται όπως ένα εκκρεμές, το μέτρο της κινήσεώς τους προς τα δεξιά είναι η αμοιβή. Αυτή η αρχή εκφράζει την αλήθεια ότι τα πάντα εκδηλώνονται ανάμεσα σε μία εναλλασσόμενη Ροή-Αποσύρωσις, Άνοδο-Κάθοδο, μια ταλάντευση μεταξύ των δύο πόλων που υπάρχουν σύμφωνα με την Αρχή της Πολικότητας. Αυτός ο Νόμος της Προχώρησης και Υποχώρησης ισχύει και για τα φυτά, τα ζώα, τους ανθρώπους, τους πολιτισμούς με τις περιόδους και τις παρακμές τους, τους γαλαξίες κλπ. Είναι ο νόμος της Ζωής, της Εισπνοής και της Εκπνοής.
Η Αρχή της Αιτίας και του Αποτελέσματος λέει: Κάθε αιτία έχει το δικό της αποτέλεσμα, κάθε αποτέλεσμα έχει τη δική του αιτία. Όλα συμβαίνουν σύμφωνα με τον Συμπαντικό Νόμο. Η τύχη δεν είναι παρά το όνομα που δίνεται σ' ένα άγνωστο Νόμο. "Η σύμπτωση είναι η μεγαλοφυΐα της τύχης". Υπάρχουν πολλά επίπεδα αιτιότητας, αλλά τίποτα δεν ξεφεύγει από το Νόμο. Αυτό είναι το Κάρμα.
Η Αρχή της Γέννησης, η τελευταία Αρχή των Επτά Νόμων-Κλειδιών του Σύμπαντος λέει: "Η γέννηση υπάρχει παντού. Όλα έχουν τη δική τους αρσενική και θηλυκή αρχή. Η γέννηση εκδηλώνεται σ' όλα τα επίπεδα ύπαρξης". Δηλαδή τα πάντα βρίσκονται σ' ένα συνεχές ρεύμα γεννήσεων, και αυτό δεν γίνεται μόνο στο φυσικό επίπεδο αλλά και στα ψυχολογικό, διανοητικό, καθώς και τα πνευματικό. Ο Νόμος της Μετενσάρκωσης είναι μια εκδήλωση της Αρχής αυτής.
Ο "Κυμβαλείων" όμως δε σταματά εκεί που τελειώνει η τελευταία Αρχή, οι Ερμητικές Διδασκαλίες μας μεταδίδουν ακόμα φοβερά βαθιές γνώσεις και διδάγματα, των οποίων η πράξη και η εφαρμογή επιτρέπει στον άνθρωπο να πλησιάσει πραγματικά το μυστικό του Όντος, τόσο του δικού του σαν εαυτού όσο και του Σύμπαντος.
Όταν ο άνθρωπος αρχίζει να βιώνει αυτές τις διδασκαλίες μέσα και έξω του, τότε και όχι πριν, μπορεί να πει ότι βαδίζει το Δρόμο που οδηγεί στη Σοφία.
Σαν επίλογο μεταφράζουμε μερικά άλλα αποσπάσματα του ιερού Κειμένου του "Κυμβαλείωνα", των οποίων την εξήγηση και κατανόηση την αφήνουμε στην επεξεργασία του ίδιου του αναγνώστη.
"Πιο πέρα από τον Κόσμο, από το Χρόνο και το Χώρο, απ'όλα όσα κινούνται και αλλάζουν βρίσκεται η Ουσιώδης πραγματικότητα, η Θεμελιώδης Αλήθεια".
"Είναι αλήθεια ότι τα πάντα βρίσκονται στο ΠΑΝ, αλλά είναι και αλήθεια ότι το ΠΑΝ βρίσκεται παντού στα πάντα. Αυτός που καταλαβαίνει αυτό σωστά, έχει αποκτήσει μεγάλη σοφία".
"Ο Ρυθμός μπορεί να εξουδετερώνεται ανάμεσα στην Τέχνη της Πολικότητας".
"Ο ατελής σοφός, αναγνωρίζοντας τη σχετική μη παραγματικότητα του Σύμπαντος, φαντάζεται ότι μπορεί να προκαλεί τους νόμους του. Αυτός δεν είναι παρά ένας ματαιόδοξος και παράτολμος ηλίθιος που θα συντριφθεί στα βράχια και θα ισοπεδωθεί από τα στοιχεία, λόγω της τρέλας του. Ο αληθινός Σοφός που γνωρίζει τη Φύση του Σύμπαντος, χρησιμοποιεί τον ΝΟΜΟ ενάντια στους Νόμους: τους ανώτερους ενάντια στους κατώτερους Νόμους, και ανάμεσα στην Αλχημεία μετατρέπει ό,τι δεν είναι επιθυμητό σε πολύτιμο και μ' αυτό τον τρόπο νικάει. Η Μύηση είναι όχι φαντασίες, ανώμαλα όνειρα ή φαντασμαγορικά οράματα, αλλά η σοφή χρήση των Ανωτέρων Δυνάμεων ενάντια στις κατώτερες, ξεφεύγοντας έτσι από τον πόνο στα κατώτερα επίπεδα ανάμεσα στην συνειδητική δόνηση στα Ανώτερα. Η μετατροπή (όχι η παράτολμη άρνηση) είναι το Όπλο του Δασκάλου.
Περί Ερμού του Τρισμεγίστου
Πρόσωπο μυθικό, το οποίο ταυτίζεται με τον Ελληνικό θεό Ερμή και με τον Αιγυπτιακό θεό Θωθ. Οι αλχημιστές του Μεσαίωνα τον θεωρούν ως τον εκ της παραδόσεως Μεγάλο Διδάσκαλο της αρχαίας Αιγύπτου. Θεωρείται η προσωποποίηση της Αιγυπτιακής μυστικής παράδοσης και απεικονίζεται ως ιβεοκέφαλος θεός πάνω από την κεφαλή του οποίου λάμπει ο ηλιακός δίσκος και ο σεληνιακός μηνίσκος. Στην ερμητική παράδοση αποκαλείται επίσης καρδιά του Ρα ή Κύριος των Βιβλίων ή απλώς αναφέρεται ως Γραμματέας των θεών.
Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης τον περιγράφει ως γραμματέα του Οσίριδος. Αργότερα στα ερμητικά κείμενα παρουσιάζεται ως μετενσαρκωθείς υιός του Θωθ, ο οποίος έζησε περί το έτος 2670 από κτίσεως κόσμου και διέπρεψε ως ιερέας, νομοθέτης και φιλόσοφος. Κατά την ίδια παράδοση εδίδαξε στους ανθρώπους την γραφή, την θρησκεία, τις επιστήμες και τις τέχνες. Κατά τον Schure το όνομα Ερμής σημαίνει ταυτόχρονα έναν άνθρωπο, μία κοινωνική τάξη και έναν θεό. Σαν άνθρωπος ο Ερμής είναι ο πρώτος, ο μεγάλος μυητής της Αιγύπτου. Σαν κοινωνική τάξη, είναι ο ιερατικός θεματοφύλακας των απόκρυφων παραδόσεων. Σαν θεός είναι ο πλανήτης Ερμής και ταυτίζεται με την πλανητική του σφαίρα σε μία κατηγορία θείων μυητών. Με μια λέξη, δηλαδή, ο Ερμής προΐσταται στην υπεργήινη σφαίρα της ουράνιας μύησης. Όσον αφορά τη διδασκαλία που του αποδίδεται, αυτή περιέχει τα πολύτιμα σε υπέρτατο βαθμό λείψανα της αρχαίας θεογονίας, που είναι το Fiat Lux απ’ όπου ο Μωυσής και ο Ορφέας άντλησαν τις πρώτες τους ακτίνες. Άλλωστε, το δόγμα του Πυρός - Στοιχείου και του Λόγου - Φωτός που περιέχεται στο "όραμα του Ερμή” θα μείνει η κορυφή και το κέντρο της αιγυπτιακής μύησης.
Μυθικές και ιστορικές αρχές περί την καταγωγή των ερμητικών κειμένων
Όσον αφορά τα κείμενα που αποδίδονται στον Ερμή τον Τρισμέγιστο, συνηθίζεται το σύνολο των γραπτών αυτών κειμένων να αναγνωρίζεται με τον τίτλο Corpus Hermeticum. Ο Θεός - Νους σύμφωνα με την παράδοση, απεκάλυψε στον Ερμή τον Τρισμέγιστο αυτή τη θεϊκή σοφία, η οποία μεταδιδόμενη σε επίλεκτους μαθητές, αποτελεί θεμελιώδη διδασκαλία αυτού που θα γίνει ερμητική παράδοση. Με τα κείμενα αυτά συνδέθηκαν επίσης ο Ασκληπιός ή “Τέλειος Λόγος”, ο Απουληίος, καθώς και αποσπάσματα του Στοβαίου. Γενικώς λέγεται ότι η ερμητική σοφία περικλείεται σε 36 βιβλία περί θεολογίας και φιλοσοφίας και 6 περί ιατρικής, όλα γραμμένα από τον Ερμή, τα οποία, όμως, απωλέσθησαν στη σκιά των αιώνων που πέρασαν. Έχει επίσης διατυπωθεί η άποψη, ότι στον Ερμή πρέπει να αποδοθούν και 18 συγγράμματα, σε ελληνική γραφή, τα οποία ομαδικώς καλούνται ερμητική φιλολογία και γράφτηκαν κατά τον 3ο ή 4ο μ.Χ. αιώνα.
Το περιεχόμενο των συγγραμμάτων αυτών αποτελεί κράμα θρησκευτικού μυστικισμού καθώς και πλατωνικής και πυθαγόρειας φιλοσοφίας. Τέλος, ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στον επονομαζόμενο «Σμαράγδινο Πίνακα», ο οποίος θεωρείται ως το σύμβολο της πίστεως των ερμητιστών και ανευρίσκεται σε πλείστα αλχημιστικά κείμενα. Κατά την παράδοση ο πίνακας ήταν χαραγμένος επί σμαράγδου, διότι εις τον λίθο αυτόν αποδίδοντο αποκρυφιστικές ιδιότητες. Το, δε, κείμενό του ανακαλύφθηκε από τον Albert le Grand (1193- 1280) και είναι αυτό που ο Άραβας αλχημιστης Jabbir Ibn Hayyan μνημονεύει στην πραγματεία του «Το βιβλίο του στοιχείου της ίδρυσης», ήδη, τον 8ο αιώνα.
Οι μεταμορφώσεις του Ερμή. Οι πνευματικές υποστάσεις του Τρισμεγίστου
Ο C. G. Jung αποφαίνεται ότι ο Ερμής «είναι μία από τις πιο αμφιλεγόμενες μορφές του Ελληνιστικού συγκρητισμού, από τον οποίο πηγάζουν οι αποφασιστικές εξελίξεις της Δύσης. Ο Ερμής είναι ο θεός των αποκαλύψεων και, για την φυσική φιλοσοφία του ύστερου Μεσαίωνα, είναι επίσης ο νους, ο δημιουργός του κόσμου». Μέσα σ’ αυτό το συγκριτικό πνευματικό μωσαϊκό διακρίνουμε δύο κύριες εκφάνσεις του Ερμή. Μία αιγυπτιακή, και μία ελληνικό - ελληνιστική.
Πρόκειται για παραπλήσιους μυθικούς σχηματισμούς του ιδίου μοναδικού και σταθερού πνεύματος, συμβόλου κάθε μεταμόρφωσης και κλειδιού κάθε μετουσίωσης. Έτσι συναντάμε μια πρώτη μορφή λατρείας του Ερμή, σε αρχαϊκό στάδιο, ως ποιμενικού θεού κατόχου μαγικών δυνάμεων, ιδιαίτερα στην Αρκαδία με το όνομα Άρμα, από το οποίο προήλθε το αρχαιοελληνικό όνομα Έρμαξ. Κατόπιν, ο Ομηρικός Ύμνος στον Ερμή επιμένει στο θέμα της ευφυΐας του γιου του Δία και της Μαίας (Μητέρας - Γης), στη δημιουργική εφευρετικότητα του οποίου οφείλουμε τη λύρα, την άρπα, τον τροχό και τη ζυγαριά. Παίζοντας, μάλιστα τη λύρα γοητεύει τον Απόλλωνα, ο οποίος σε αντάλλαγμα για το όργανο αυτό, θα του προσφέρει το κηρύκειο.
Ταυτόχρονα, στην αιγυπτιακή θεογονία ο Ερμής - Θωθ είναι ο θεός της επιστήμης και των γραμμάτων. Ήταν αυτός που παρέσχε την νίκη στον Ήλιο κατά του Σκότους και συμφιλίωσε τον Ώρο με τον Σεθ και χάραξε τα όρια αυτών. Ήταν αυτός που έθεσε τα όρια μεταξύ ουρανού και γης, καθώς επίσης και αυτός που συνέδεσε τη ζωή του παρελθόντος με την ζωή του μέλλοντος. Η, δε, ευφυΐα του φαίνεται και από το γεγονός του συμβολικού μύθου, που διηγείται ο Πλούταρχος στο βιβλίο του «Περί Ίσιδος και Οσίριδος». Σύμφωνα με τον μύθο αυτό η προσθήκη των 5 ημερών στις 360 του έτους οφείλεται στον Θωθ, ο οποίος κέρδισε στους πεσσούς την σελήνη, με αμοιβή το ένα εξηκοστό κάθε ημέρας του έτους, δηλαδή, εν συνόλω, πέντε επιπλέον ημέρες, δίδοντας έτσι την ευκαιρία στην θεά Νουίτ να γεννά τις μέρες αυτές. Αυτό διότι κάποια κατάρα του θεού Ρα της απαγόρευε να γεννά μέσα στο καθορισμένο έτος.
Όσον αφορά τον όρο Τρισμέγιστος, ο E. von Lippmann αφαιρεί κάθε συμβολική σημασία από την ονομασία και υποστηρίζει ότι «στα αρχαία αιγυπτιακά κείμενα, πριν από την παράσταση του Ερμή, συναντάμε την επανάληψη του ιδίου ιερογλυφικού συμβόλου, γεγονός που υποδηλώνει τον υπερθετικό βαθμό. Κατά τον τρόπο αυτό ο Ερμής πρέπει να θεωρηθεί ως «πολύ μεγάλος» και όχι ως τρισμέγιστος, όρος που υποδηλώνει συμβολική χροιά».
Αντίθετα ο H.-C Puech κατέληξε στη σκέψη, με αφορμή ένα σχόλιο από τον Πλατωνικό Φαίδρο, ότι επρόκειτο για τριπλή ενσάρκωση του ιδίου προσώπου για το οποίο οι αρετές των δύο προηγούμενων ζωών του, ολοκληρωτικά αφιερωμένων στη σοφία και την επιστήμη, αξιώθηκαν, στη διάρκεια της τρίτης ύπαρξης του, να αποκτήσουν και την κατοχή του αυθεντικού του «εγώ». Με την ερμηνεία αυτή ο Τρισμέγιστος θεωρείται ως το μυθικό πρότυπο του μύστη και του ερμηνευτή. Αν, δε, λάβουμε υπ’ όψιν την μυστική αιγυπτιακή παράδοση, ο Ερμής ενσαρκώνεται τρεις φορές. Πριν, κατά την διάρκεια και μετά τον κατακλυσμό.
Έτσι παρουσιάζεται ως ο θεματοφύλακας μιας μυστικής γνώσης, γραμμένης στους τάφους των αιγυπτιακών πυραμίδων. Αυτή η άποψη υποστηρίχθηκε και από τον R. Guenon, ο οποίος ισχυρίζεται ότι η Μεγάλη Πυραμίδα είναι ο τάφος του Ερμή, διότι τα μυστήρια της σοφίας και της επιστήμης είχαν κρυφτεί με τέτοιο τρόπο, ώστε ήταν πολύ δύσκολο να τα αποκαλύψει κανείς.
Αρκετούς αιώνες αργότερα οι Δυτικοί αλχημιστές διατήρησαν τον υπαινιγμό του Σμαράγδινου Πίνακα για τα «τρία μέρη της Σοφίας», την έκφραση δηλαδή της αλχημιστικής τριαδικότητας. Θυμίζουμε την τριάδα Θείο - Άλας -Υδράργυρος, τις τρεις εκδηλώσεις του μεγάλου έργου, ζωικής (ερμητικό ανδρόγυνο), φυτικής (ελιξίριο μακροβιότητας) και μεταλλικής (φιλοσοφική λίθος).
Οι αρχαίες μαρτυρίες
Σίγουρα, δεν μπορούν όλες να τεθούν σε ίδιο επίπεδο. Όλες όμως απηχούν την παρουσία, καθώς και τον προφητικό και μυθικό χαρακτήρα του Ερμή του Τρισμεγίστου ή απλώς παραθέτουν αποσπάσματα από το έργο του. Ιδιαίτερα, άξιο λόγου είναι το γεγονός ότι πολλοί χριστιανοί συγγραφείς αναφέρουν τα γραπτά του Ερμή ως απόδειξη των προσωπικών τους πνευματικών πεποιθήσεων.
Ο αλχημιστής Ζώσιμος μνημονεύει μία «Βίβλο περί Φύσεων», που αποδίδεται στον Ερμή και θυμίζει «τον τρεις φορές μεγάλο Πλάτωνα και τον απείρως μεγάλο Ερμή». Σύμφωνα μ’ αυτόν, ο Ερμής και ο Ζωροάστρης είχαν και οι δύο υποστηρίξει ότι «η γενιά των φιλοσόφων τοποθετείται υπεράνω της μοίρας (ειμαρμένης)».
Σύμφωνα με τον Κικέρωνα ( De natura deorum III, 22), ο Μερκούριος (ενσάρκωση του Λατίνου Ερμή) κατέφυγε στην Αίγυπτο και εγκαθίδρυσε εκεί ταυτόχρονα με τους νόμους και τις επιστημονικές σπουδές. Ο Ιάμβλιχος (Περί Μυστηρίων VIII, 1) αναφέρει την μαρτυρία του Μανέθωνα ( Αιγυπτίου ιερέα που έζησε επί Πτολεμαίου του 1ου), σύμφωνα με την οποία ο Ερμής έγραψε 36.525 βιβλία. Επίσης σύμφωνα με τον Σέλευκο τα βιβλία, που έγραψε ο Ερμής θα μπορούσαν να υπολογισθούν σε 20.000.
Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς ( Στρωματείς VI, 4) μας άφησε την περιγραφή μιας αιγυπτιακής θρησκευτικής τελετής, στην οποία τα ιερά κείμενα του Ερμή, καθώς και άλλα σύμβολα μιας ερμητικής κοσμικής θρησκείας παίζουν πρώτο ρόλο. Είναι η μοναδική μαρτυρία, που εγκαθιστά μια άμεση σχέση μεταξύ του Ερμητισμού και των θεσμοθετημένων λατρευτικών πρακτικών.
Ο Άγιος Κύριλλος παραθέτει επανειλημμένα τον «Ποιμάνδρη» και μάλιστα γράφει ( Contra Julianum I,30) ότι θεωρεί ως άξιο μνημόνευσης τον Αιγύπτιο Ερμή, στον οποίο οι σύγχρονοί του χορήγησαν τον τίτλο του τρείς φορές μεγάλου. Αν και ιερέας, και έχοντας περάσει την ζωή του στους ναούς των ειδώλων, είχε ως έναν βαθμό τις ίδιες ιδέες με τον Μωυσή».
Για τους χριστιανούς σχολιαστές η ουσιαστική αξία του Ερμή έγκειται στο ότι πρόκειται πράγματι για έναν ειδωλολάτρη προφήτη - θεό, ικανό, όμως, να ενδυναμώσει την υπόθεση του Χριστιανισμού. Ο Λακτάντιος ( De ira dei, 11) αναφέρει ότι ο Ερμής ήταν πολύ μεγαλύτερος από τον Πλάτωνα και τον Πυθαγόρα, αλλά και από τους επτά σοφούς. Συχνότατα γίνονται αναφορές σε προχριστιανικά ή χριστιανικά κείμενα, όπως το Divinae Instutiones, σε δηλώσεις του Ερμή περί μονοθεϊσμού, περί του ανέκφραστου χαρακτήρα της θεότητας και περί του θείου λόγου.
Τέλος, αναφορές περί Ερμού βρίσκουμε στον Ιάμβλιχο (Περί Μυστηρίων Ι, 2), όπου αναφέρεται ότι ο Πλάτων και ο Πυθαγόρας «είχαν λεπτομερώς εξετάσει τις αρχαίες στήλες του Ερμή .... για να συγκροτήσουν τη φιλοσοφία τους». Επίσης ο Πλάτων στους διαλόγους του «Κρατύλο», «Φίληβο» και «Φαίδρο» κάνει λόγο για την ερμητική διαλεκτική που επιτρέπει το ξύπνημα της ψυχής και προάγει το μεγαλείο του Λόγου.
Η ερμητική αναγέννηση. Το αλχημιστικό Corpus
Τα ίχνη του Corpus Hermeticum χάνονται μεταξύ του 6ου και του 11ου αιώνα. Ο W. Scott, όμως, υποστηρίζει ότι μέρος της ερμητικής παράδοσης είχε διασωθεί από τους Σαβείους, οι οποίοι τον 9ο αιώνα τελούσαν ακόμη στο Αράν μια ειδωλολατρική λατρεία αφιερωμένη στον Ερμή - Θωθ, τον οποίον ταύτιζαν επιπλέον και με τον βιβλικό Ενώχ. Ο L. Massignon σημειώνει ότι οι πρώτοι μουσουλμάνοι που αποδέχθηκαν τον ερμητισμό ήταν οι Σιίτες για τους οποίους θεωρήθηκε ο Ερμής ως «ο πατέρας των σοφών και ο προφήτης των φιλοσόφων».
Από το άλλο μέρος οι μαρτυρίες Αράβων συγγραφέων βεβαιώνουν την ερμητική παράδοση στο Ισλάμ μεταξύ του 9ου και του 13ου αιώνα, κυρίως με την μορφή των αλχημιστικών πραγματειών. Εξ άλλου η μαρτυρία του Μιχαήλ Ψελλού αποδεικνύει ότι το Corpus Hermeticum πρέπει να ήταν γνωστό στην Κωνσταντινούπολη στις αρχές του 11ου αιώνα, πριν περάσει για δεύτερη φορά στη Δύση κατά την Αναγέννηση και την περίοδο του Κλασσικισμού.
Προτού, όμως, φθάσει η περίοδος της ερμητικής Αναγέννησης, η ερμητική παράδοση και οι διακλαδώσεις της (απόκρυφη φιλοσοφία, φυσική μαγεία, και αλχημιστική τέχνη) καλλιεργήθηκαν στη μεσαιωνική Δύση. Να θυμηθούμε έργα όπως το Livre de la composition d’ alchimie (Βίβλος της σύνθεσης της Αλχημείας) του Robert de Chester, την πραγματεία De Alchimia του Αλβέρτου του Μεγάλου, την Πραγματεία περί Φιλοσοφικής Λίθου του Αγίου Θωμά του Ακινάτη, το σύνολο των έργων του Roger Bacon του Reymond Lulle και άλλων συγγραφέων μικρότερης προβολής.
Το πέρασμα των αιώνων σε τίποτα δεν επηρέασε τις ιδέες αυτές, οι οποίες διατηρήθηκαν αναλλοίωτες και σε καιρούς πιο φωτεινούς για τα ανθρώπινα πνεύματα. Άξιες ιδιαίτερης μνείας είναι οι αναγεννησιακές μελέτες και οι μεταφράσεις των ερμητικών κειμένων από τους Ιταλούς πλατωνικούς φιλοσόφους Μarsilio Ficino (ιδρυτής της Πλατωνικής Ακαδημίας της Φλωρεντίας το έτος 1440), Francisco Patrici (διδάσκαλος στην Πλατωνική Ακαδημία της Φερράρα περίπου το έτος 1550), καθώς και τον καββαλιστή φιλόσοφο Pico della Mirandola, οι οποίοι εξήγαγαν τη γνώμη ότι σ’ αυτά βρίσκεται η αρχική πηγή των Ορφικών μυστηριακών τελετουργιών, καθώς και της Πυθαγόρειας και Πλατωνικής φιλοσοφίας.
Αναμφίβολα, πάντως, οι πιο αυθεντικές ερμητικές φωνές της εποχής τους είναι αφ' ενός ο Θ. Παράκελσος (1493 - 1541), ο οποίος επανέθεσε την βάση της ερμητικής τριαδικής υπόστασης: τριπλό σύμπαν, τριπλή αλχημική αρχή, τριπλή υπόσταση του ανθρώπου, αλλά κυρίως τις θεμελιώδεις αρχές της αλχημιστικής επιστήμης και αφετέρου ο Giordano Bruno (1548 - 1600). Αυτός, στην πραγματεία του Expulsion de la bete triomphante (1584), εγκωμιάζει την αιγυπτιακή ερμητική παράδοση και μέσω αυτής προσβλέπει σε μία θρησκευτική, ηθική, αλλά και κοινωνική αναθεώρηση, που αποφάσισε στον ουρανό η θεϊκή σοφία με σκοπό την ανεύρεση της θεϊκής φυσικής πηγής.
Ερμητική επιστήμη και φιλοσοφία
Με τον όρο ερμητική επιστήμη θα μπορούσαμε να συμπτύξουμε όλο αυτό το απαύγασμα της αρχαίας μυστηριακής σοφίας, όπως αυτή μετεξελίχθηκε, καθώς είδαμε, στο πέρασμα των αιώνων. Κυρίως όμως εννοούμε την επιστήμη των αλχημιστών, η οποία έλαβε το όνομα της από τον Ερμή τον Τρισμέγιστο, τον οποίο οι αλχημιστές θεωρούσαν ως ιδρυτή της επιστήμης τους. Τους τελευταίους αιώνες η ερμητική επιστήμη καλείται γενικότερα και Αποκρυφισμός ή Απόκρυφος Επιστήμη ή και Εσωτερισμός. Στις ημέρες μας η ερμητική επιστήμη αποτελεί για όλα τα μυητικά τάγματα την περί των απορρήτων διδασκαλία και την ασχολία με τις απόκρυφες δυνάμεις της Φύσεως, του Ανθρώπου και του Θείου Κόσμου. Είναι η διδασκαλία, η οποία κατά βάση αναζητεί το περιεχόμενό της μεταξύ της γνώσεως και της υποθέσεως, των νόμων των Φυσικών επιστημών και της έρευνας του αοράτου του απόκρυφου, του κεκρυμμένου και του απρόσιτου.
Η φιλοσοφική θεώρηση, τώρα, της ερμητικής επιστήμης ανέκαθεν στηρίχθηκε στις αρχές όλων των αρχαίων μυστηριακών μύθων, καθώς και στις βασικές φιλοσοφικές αναζητήσεις των φωτεινών εκείνων πνευμάτων, που προήγαγαν τη μελέτη της. Διευρύνθηκε υπό το πρίσμα των κατευθύνσεων του επιστημονικού ορθολογισμού, και καλλιεργήθηκε συστηματικά από τις Αδελφότητες των Ροδοσταύρων και κατόπιν των Ελευθέρων Τεκτόνων. Στηρίχθηκε πάντοτε επί των βιβλίων του Ερμή και διακρίθηκε στις μεθόδους της σε: Αλχημεία, Αστρολογία, Λευκή Μαγεία και Θεραπευτική.
Ερμητισμός και Tεκτονισμός
Ανέκαθεν οι τέκτονες συγγραφείς και μελετητές ανεζήτησαν να εξακριβώσουν και καθορίσουν το σημείο επαφής του Ελευθεροτεκτονισμού με τον Ερμητισμό. Ιδιαίτερα οι οπαδοί της αποκρυφιστικής και της μυστηριακής τεκτονικής φιλοσοφικής σχολής κατέστησαν αναμφισβήτητο το δεσμό αυτό, αναλύοντας το μυσταγωγικό περιεχόμενο της καταγωγής του Ελευθεροτεκτονισμού. Ο Α. Ρike, o A. Mackey, o Ragon, o Papus, αλλά και ο Ν. Λάσκαρης συγκλίνουν χωρίς περιστροφές στην άποψη ότι η μελέτη των συμβόλων και των περιεχομένων των διαφόρων τεκτονικών βαθμών, καθώς και η στενή σχέση με την ερμητική φιλοσοφία, μας οδηγούν ασφαλώς στο συμπέρασμα ότι η αποκρυφιστική παράδοση αποτελεί το μοναδικό περιεχόμενο και του παλαιού και του νεώτερου Ελευθεροτεκτονισμού, ο οποίος αν αποξενωθεί από την μυστηριακή του μορφή, θα απέβαινε ένα απλό βέβηλο σωματείο.
Ιδιαίτερη αξία, όμως, έχει για τη σχέση τεκτονισμού και ερμητισμού, η αναφορά ορισμένων στοιχείων που χρονολογούνται πριν το 1717, έτος - ορόσημο για τον σύγχρονο τεκτονισμό (ίδρυση της πρώτης Μεγάλης Στοάς ανά τον κόσμο). Ο Κ. R. Gould τονίζει ότι ήδη από τον 14ο αιώνα βρίσκουμε, κυρίως στην Αγγλία, εκτός των καθαρώς επαγγελματικών, και τεκτονικά σωματεία, τα οποία έχουν θεωρητικό και συμβολικό χαρακτήρα. Παρατηρείται, λοιπόν, σταδιακά το φαινόμενο να γίνονται δεκτοί εντός των στοών των επαγγελματιών τεκτόνων και άνδρες, οι οποίοι δεν ήταν αρχιτέκτονες και οικοδόμοι, αλλά ήταν αποκρυφιστές, αλχημιστές και γενικώς μελετητές των μεταφυσικών προβλημάτων.
Την ανάπτυξη της πρακτικής εφαρμογής της αλχημείας και την καλλιέργεια της ερμητικής επιστήμης, μέσω των διαφόρων θεοσοφικών σχολών, ακολούθησε η Ροδοσταυρική κίνηση, η οποία ξεκίνησε από την Γερμανία και διαδόθηκε ταχέως σε Αγγλία και Γαλλία. Έτσι, την εποχή του Ε. Αshmole (1640), ο οποίος υπήρξε Ροδόσταυρος και ένας από τους αρχαιότερους «θεωρητικούς» τέκτονες, ο ερμητισμός θεωρείται στην Αγγλία, ήδη, παλαιά επιστήμη. Δεν είναι επομένως διόλου παρακινδυνευμένη η μεταφορά από τον Wite της άποψης του Ragon, ότι οι ερμητικοί φιλόσοφοι βρήκαν καταφύγιο εντός των στοών και σταδιακά εισήγαγαν το συμβολισμό τους. Αν δεχθούμε, δε, την άποψη του H. Haywood στο έργο του «Ο Συμβολικός Τεκτονισμός», ως αληθή, ολόκληρο το Μέγα Έργο των ερμητικών φιλοσόφων, το οποίο δεν είναι παρά ο πέπλος που κρύβει ανώτερα πεδία ερεύνης, ανευρίσκεται στα μυστήρια της Βασιλικής Τέχνης.
Στο συμβολικό τεκτονισμό, τώρα, η προς εξέλιξη ύλη, για να χρησιμοποιήσουμε την αλχημιστική ορολογία, είναι μεν συνηθέστατη και ανευρίσκεται παντού, πλην όμως, κατά τα λεγόμενα του O. Wirth «κάθε υλικό δεν είναι κατάλληλο για την κατασκευή του αγάλματος του Ερμού. Το έργο μόνον τότε είναι δυνατόν να επιτύχει, όταν εκλεγεί το σωστό αντικείμενο». Έτσι, για την προπαρασκευή των μυηθέντων στο Τάγμα ακολουθείται η ατραπός των δοκιμασιών, η οποία ξεκινά με την αφαίρεση των μετάλλων.
Κατά την ερμητική φιλοσοφία η πράξη αυτή αποσκοπεί στην αναγωγή της ύλης στην ουσία της και μόνον, πράγμα που επιτυγχάνεται με την εκκαθάριση της εξωτερικής όψεως και της εσωτερικής διαθέσεως του δοκίμου. Σε αυτήν την κατάσταση της πρωτογενούς αγνότητας ο υπό μυήσιν εγκλείεται στον Σκ\ Θ\, ο οποίος αντιστοιχεί προς την φιάλη ή το φιλοσοφικό ωό των αλχημιστών, και αποθνήσκει συμβολικώς. Σε ορισμένους Σκ\ Θ\ διατηρείται και στις μέρες μας η αναγραφή της λέξης V.I.T.R.I.O.L. σε έναν από τους τοίχους του Διασκεπτηρίου. Η ερμηνεία της αποτελούσε ένα μεγάλο μυστικό για τους αλχημιστές. Αυτό διότι τα γράμματα τους θύμιζαν τη φόρμουλα: Visita Interiora Terrae, Rectifando Invenies Occultum Lapidem (επισκέψου το εσωτερικό της γης και θα βρεις την κρυμμένη λίθο των Σοφών). Πρόκειται βεβαίως για τη φιλοσοφική λίθο των αλχημιστών, που αντιστοιχείται από πολλούς με τον κυβικό λίθο των τεκτόνων.
Όσον αφορά τώρα, τα δοχεία με το άλας και το θείο, τα οποία βρίσκονται επάνω στο τραπέζι του Διασκεπτηρίου, αυτών η ύπαρξη δικαιολογείται από την αλχημιστική θεωρία των τριών αρχών: Θείο, Υδράργυρος και Άλας. Το θείο συμβολίζει την ενεργητική, την προσωπική δράση, η οποία εκπορεύεται από το κέντρο του όντος και αντιπροσωπεύεται από την στήλη J. Το άλας συμβολίζει κάθε τι, που από πνευματική και ηθική άποψη συνιστά την ίδια την ουσία της προσωπικότητας και αντιπροσωπεύεται από την στήλη Β. Τέλος, η νοητή ύπαρξη του υδραργύρου αποτελεί την εξισορροπητική σταθερά, που αντιπροσωπεύει το σταθερό μέρος του όντος.
Μετά τη συγγραφή της φιλοσοφικής του διαθήκης ο δόκιμος και αφού έχει κληθεί να απαντήσει στις τρείς βασικές ερωτήσεις, που καλύπτουν όλο το βασίλειο της συμπαντικής ηθικής, προετοιμάζεται για την κυρίως μύηση. Έτσι, παρουσιάζεται προ της Θύρας του Ναού, την οποία και κρούει. Έχει το στήθος του ακάλυπτο από το μέρος της καρδιάς (δείγμα της ελλείψεως οποιασδήποτε εγωιστικής επιφύλαξης), έχει γυμνό το δεξί του γόνατο (για να υποδηλώσει τα αισθήματα φιλοσοφικής ευσέβειας, τα οποία πρέπει να πρυτανεύουν στην αναζήτηση της αλήθειας) και ανυπόδητο το δεξί του πόδι (δείγμα ταπεινότητος και ιερής ευσέβειας). Τα μάτια του είναι τυφλά για να μπορεί να αισθανθεί. Άλλωστε κατά την ερμητική φιλοσοφία οι περισσότερες αλήθειες είναι διαισθητικής τάξεως, τις οποίες μπορεί να αντιληφθεί κανείς χωρίς καν αυτές να έχουν εκδηλωθεί στον υλικό κόσμο.
Κατά τη διάρκεια της μύησης, που ακολουθεί, ο δόκιμος διανύει τις τρείς περιοδείες, καθάρεται δια των στοιχείων του πυρός και του ύδατος, πίνει εκ του πικρού κύλικα και σταδιακά οδηγείται προς το Φως. Νεογεννηθείς, πλέον, ακολουθώντας τις πανάρχαιες μυητικές ατραπούς, εισέρχεται στους κόλπους του Τάγματος και ενδύεται με το λευκό περίζωμα της υποταγής, του σεβασμού και της δικαιοσύνης. Τώρα, δεν μένει παρά, κατά τα λεγόμενα του Wirth ο μύστης να αναπτύξει τα λαμπρά διανοητικά του χαρίσματα και τις δυνάμεις της βούλησής του για να καλλιεργήσει τις αρετές της καρδιάς του. Έτσι, θα λάβει ανταμοιβή κατ' αρχήν δια του αισθήματος, αλλά κυρίως δια της ερμητικής οδού. Αυτά, αλληλένδετα θα τον ανυψώσουν στον απώτερο αστέρα του μακρόκοσμου ή αλλιώς του Μεγάλου Κόσμου.
Επιμύθιο
Εξετάσαμε, λοιπόν, την υπόσταση του Ερμή μέσα από ένα σύνολο ιστορικών και μυθικών πηγών, καθώς και μέσα από έναν αριθμό κειμένων, τα οποία αποδίδονται πρωτογενώς σ’ αυτόν και αναφέρονται ως ερμητικά κείμενα. Προσεγγίσαμε τις απαρχές της ερμητικής επιστήμης και φιλοσοφίας και ακολουθώντας τη μυστική μυητική ατραπό είδαμε συγκριτικά την εφαρμογή τους στην τεκτονική παράδοση.
Ο ερμητισμός, ως σύνολο θεωριών και πρακτικών, που εκπορεύονται από την απόκρυφη επιστήμη, είναι κατά τον Papus η ψυχή του κόσμου (animus mundi) κάτω από τον έλεγχο της Θείας Σοφίας. Είναι η απόκρυφη επιστήμη (scientia occulta), η οποία αφυπνίζει τους μυημένους και φωτίζει τους μύστες. Είναι η οδός, που περνά από τις διδασκαλίες των ιεροφαντών της Αιγύπτου, συνεχίζει με τους Γνωστικούς και τους Νεοπλατωνικούς της Αναγέννησης, με τους καββαλιστές φιλοσόφους και φθάνει στους Αλχημιστές, τους Ροδόσταυρους, τους Πεφωτισμένους και τους Τέκτονες.
Η ερμητική φιλοσοφία είναι η φιλοσοφία, που συνδυάζει το ουσιώδες της γνώσεως, τη Θεία Πρόνοια, το Πεπρωμένο και την ανθρώπινη Βούληση. Δεν πρόκειται σε καμμία περίπτωση για θρησκευτική φιλοσοφία, για θεολογία ή απλώς μελέτη του Θεού και της Φύσεως. Συμβαδίζει αρμονικά με την Τεκτονική γνώση και εμπλουτίζεται απ’ αυτήν. Είναι η αρχή κάθε μυστηρίου και κάθε μυητικού φωτός. Είναι ο στόχος, που κάθε τέκτονας οφείλει να αναζητά με θερμό ενθουσιασμό. Είναι η ψυχή του Κόσμου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αλλοδαπή
Bonardel F. L’ Hermetisme, Paris 1985.
Fastugiere P. La Revelation d’ Hermes Trismegiste, Paris 1944-1954.
Jung C.-G. Psychologie et alchimie, Paris, Buchet - Chastel, 1960.
Haywood H. The Great Teachings of Masonry, Kingsport 1932.
von Lippmann E. Some remarks upon Hermes and Hermetica, Ambix, 1938.
Mackey G. A. An Encyclopedia of Freemasonry, Vol. A,B, C, Chicago 1947.
Papus Traite Elementaire de Science Occulte, Paris 1994.
Scott W. Hermetica, Oxford, Clarendon Press, Vol 1-4,1924-1936.
Waite A. E. A New Encyclopedia of Freemasonry, 1985.
Wirth O. L’ apprenti, Editions Dervy, Paris 1995.
Wirth O. Le Symbolisme Hermetique, Acacia Mai - Juin 1908.
Ελληνική
Λάσκαρης Ν. Εγκυκλοπαίδεια της Ελευθέρας Τεκτονικής, Αθήνα 1951.
Menard L. Μελέτη επί της καταγωγής των Ερμητικών Κειμένων, Πυθαγόρας-Γνώμων, τ.3-12, 1939.
Schure E. Οι Μεγάλοι Μύσται, Αθήναι 1926.
Ρισπέν Ι. Ελληνική Μυθολογία, Αθήναι 1960.
Κείμενα - Τυπικά
Τυπικόν του Βαθμού του Μαθητού, Μ.. Στ.. της Ελλάδος, 1988.
Corpus Hermeticum, Τόμοι 1-4.
Comments
polina
Wed, 14/10/2015 - 17:23
Permalink
Ερμής ο Τρισμέγιστος-Ο Φιλόσοφος των Φιλοσόφων
Click για περισσότερα
Ακόμη και σήμερα, όταν θέλουμε να τονίσουμε την ηθελημένη σιωπή ενός ανθρώπου, λέμε: ‘έχει το στόμα του ερμητικά κλειστό’... Η λέξη ‘ερμητικά’ προήλθε από το αρχαίο μυστικιστικό φιλοσοφικό ρεύμα που είναι γνωστό ως ‘ερμητισμός’. Είναι ένα σύστημα μεταφυσικών αξιών που δημιουργήθηκε ή καλύτερα διαμορφώθηκε στην ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή. Οι βάσεις του ανάγονται στις φιλοσοφικές θεωρήσεις της πλέον πολυσυζητημένης προσωπικότητας όλων των εποχών, του Ερμή του Τρισμέγιστου. Σύμφωνα με όλες τις αρχαίες πνευματικές πηγές ο Ερμής ο Τρισμέγιστος βασίλευσε στην αρχαία Αίγυπτο πολύ πριν από την κλασική ελληνική αρχαιότητα και πολύ πριν από τους γνωστούς Αιγύπτιους Φαραώ.(πριν από την τρίτη ή τέταρτη χιλιετία π.Χ.).
Στους Αιγυπτίους είχε την ίδια έκφραση με το σεληνιακό θεό Θώθ. Λέγεται πως η ονομασία του προέρχεται από το έρμα ή έρεισμα ( η βάση, η αρχή) γιατί όλες οι επινοήσεις του ανθρώπου αποδίδονται σε αυτόν. Στον Ερμή οδηγείται η δημιουργία του έναρθρου λόγου, της γλωσσικής απεικόνισης (γραφής), της αριθμητικής, της γεωμετρίας, της αστρονομίας, της μουσικής, της σωματικής υγείας, της σωματικής έκφρασης (χορός), της γλυπτικής και πολλών άλλων.
Εκτός από τη βασιλική του ιδιότητα, ήταν σεβαστός για την φιλοσοφία του και την γνώση της
ιατρικής. Στις θεωρήσεις και γνώσεις αυτές μύησε το αιγυπτιακό ιερατείο το οποίο κατόπιν βάσει των γραπτών του σοφού Βασιλιά, δίδασκε στους μύστες τη γνώση του κόσμου. φωτο: ο σμαραγδιένος κήπος (έργο του Ερμή του Τρισμέγιστου) «Μία θεότητα στον κόσμο υπάρχει» Ο Ερμής αναφέρεται ως ένας παντογνώστης στα χρόνια της βασιλείας του Σώστρου. Γράφει σχετικά ο Ιωάννης Μαλάλας (7-8 αιων): " Ἑρμῆς ὁ Τρισμέγιστος ὁ Αἰγύπτιος, ἀνὴρ φοβερὸς ἐν σοφίᾳ· ὃς ἔφρασε τρεῖς μεγίστας ὑποστάσεις εἶναι τὸ τοῦ ἀῤῥήτου καὶ δημιουργοῦ ὄνομα, μίαν δὲ θεότητα εἶπε· " Δηλαδή:
Ο Ερμής ο Τρισμέγιστος ο Αιγύπτιος, άνδρας με φοβερή σοφία. Ο οποίος είπε πως του ακατάληπτου και δημιουργού το όνομα έχει τρεις υποστάσεις σε μια ενιαία θεότητα", δίδοντας έτσι το τριαδικό της υπόστασης του Θεού, που κατόπιν ενσωματώθηκε στην Ορθοδοξία. Ο αναφερόμενος βυζαντινός συγγραφέας συνεχίζοντας μας πληροφορεί πως έχει μελετήσει το έργο του Ασκληπιού για τον Τρισμέγιστο («Ερμού Τρισμέγιστου Ασκληπιός ήτοι περί φύσεως θεών διάλογος»), όπου και τα αναγραφόμενα. Τονίζει πάντως πως ο λόγος του Ερμή δεν είναι εφικτός στους αμύητους. Επί λέξει: ‘οὐ γὰρ ἐφικτόν ἐστιν εἰς ἀμυήτους τοιαῦτα μυστήρια παρέχεσθαι, ἀλλὰ τῷ νοῒ ἀκούσατε’.
Ένα σημαντικό κομμάτι από τη φιλοσοφική θεώρηση του Ερμή του Τρισμέγιστου, του φιλοσόφου των φιλοσόφων, αφού προηγείται τουλάχιστο τρεις χιλιάδες χρόνια της κλασικής αρχαιότητας.
“ ἓν μόνον ἐστὶ τὸ φῶς νοερὸν πρὸ φωτὸς νοεροῦ· καὶ ἦν ἀεὶ νοῦς νοὸς φωτεινός, καὶ οὐδὲν ἕτερον ἦν ἢ ἡ τούτου ἑνότης, ἀεὶ ἐν αὑτῷ ὢν ἀεὶ τῷ αὑτοῦ νοῒ καὶ φωτὶ καὶ πνεύματι πάντα περιέχει.ἐκτὸς τούτου οὐ θεός, οὐκ ἄγγελος, οὐ δαίμων, οὐκ οὐσία τις ἄλλη· πάντων γὰρ κύριος καὶ θεός, καὶ πάντα ὑπ' αὐτὸν καὶ ἐν αὐτῷ ἐστιν.” Δηλαδή, Μία μόνο είναι η άυλη Ύπαρξη, πριν από την πεπροικισμένη με νου ζωή. Πάντοτε υπήρχε ο λαμπερός Νους της Ύπαρξης, και τίποτε άλλο δεν ήταν παρά η καθαυτή έννοιά του, πάντοτε μέσα σε αυτό, πάντοτε η κατανόησή του. Η ύλη και τα πνεύματα περιέχονται σε αυτό. Μακριά από την Ύπαρξη αυτήν δεν υπάρχει ούτε θεός, ούτε δαίμονας ούτε κάποια άλλη ουσία. Γιατί σε όλα αυτά είναι ένας ο κύριος και θεός και όλα βρίσκονται υπό αυτόν και σε αυτόν ανήκουν. Έτσι, ο Ερμής ο Τρισμέγιστος ήταν ο πρώτος που μίλησε για έναν Δημιουργό του Κόσμου, χιλιάδες χρόνια πριν καθιερωθούν οι σημερινές μονοθεϊστικές θρησκείες σε όλη την υφήλιο.
«Ο Ερμής ήταν ο Τρίτος Μέγιστος» Μια άλλη αναφορά που αξίζει να σημειώσουμε είναι αυτή από άλλον έναν βυζαντινό συγγραφέα. Τον Ιωάννη το Μοναχό (5ος αι.; ). Σε διάλογο μεταξύ του αυτοκράτορα των Ρωμαίων Ιουλιανού και των χριστιανών Ευγενίου και Μακαρίου ( “πρεσβύτεροι τῆς ἐν Ἀντιοχείᾳ Ἐκκλησίας ὑπάρχοντες” ), αναφέρεται στην ύπαρξη τριών βασιλέων της Αιγύπτου με το όνομα Ερμής.
Γράφει επί λέξει ο συγγραφέας των πρώτων βυζαντινών αιώνων: “ εἰσὶ καὶ παρ' Ἕλλησιν ἄνδρες σοφώτατοι οὐ μόνον δὶς γεννηθέντες, ἀλλὰ καὶ τρίς· ὅ τε γὰρ Ἑρμῆς ὁ Τρισμέγιστος ἐπικαλούμενος, τρίτον ἦλθεν ἐν κόσμῳ, ἑαυτὸν ἐπιγνοὺς, καθὼς αἱ ἱεραὶ αὐτοῦ καὶ θαυμάσιαι βίβλοι διαγορεύουσι, καὶ διὰ τοῦτο Τρισμέγιστος ὀνομάζεται” Δηλαδή, Υπάρχουν και στους Έλληνες άνδρες σοφώτατοι που δεν γεννήθηκαν δύο φορές αλλά τρεις. Όπως για παράδειγμα ο Ερμής ο Τρισμέγιστος που αποκαλείται. Ήρθε για τρίτη φορά στον κόσμο, αναγνωρίζοντας τον εαυτό του, όπως μας λένε τα ιερά και θαυμάσια βιβλία του, γι’ αυτό άλλωστε Τρισμέγιστος λέγεται. Στον Ιωάννη το Μοναχό αναφέρεται ο Ερμής ως Έλληνας θεός που βασίλεψε στην Αίγυπτο, όπως και οι συνονόματοί του κατά το μακρινό παρελθόν.
Ερμής ο Τρισμέγιστος στη Δύση
Μόλις το 15ο αιώνα έγινε γνωστό το έργο του Ερμή του Τρισμέγιστου στη Δύση. Στα χρόνια, δηλαδή, της Αναγέννησης. Μεταφράστηκαν, τότε, από τον Μαρτσίλιο Φιτσίνο -από τα ελληνικά στα λατινικά- αποσπάσματα από το έργο του φιλοσόφου των φιλοσόφων ως “Hermetica Corpus Hermeticum” . Αυτή η μετάφραση αποτέλεσε το έναυσμα.
Το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων διογκώθηκε ξαφνικά και από τότε έχουν γίνει αμέτρητες εκδόσεις ενσωματώνοντας στο έργο όλες τις μυστικιστικές και αλχημικές θεωρήσεις των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Ακολούθησαν από τότε έως σήμερα, πάρα πολλές εκδόσεις σε τουλάχιστον εκατό γλώσσες.
polina
Wed, 14/10/2015 - 17:26
Permalink
ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΕΡΜΗΤΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Click για περισσότερα
Ένα από τα λίγα ερμητικά κείμενα που σώθηκαν από την πυρκαγιά της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας και κατά κάποιο τρόπο θεμελίωσε τις βάσεις των διαφόρων φιλοσοφικο-εσωτερικών ρευμάτων μέχρι τις ημέρες μας, είναι το λεγόμενον Κυμβάλειον. Περιέχει τις Αρχές του Σύμπαντος, τους επτά Aρχικούς Νόμους που διοικούν τα πάντα και που μετέδωσε στους ανθρώπους σαν Υψηλή Διδασκαλία ο θεός Ερμής. Γι' αυτόν το λόγο το σύνολο των διαφόρων εσωτερικών Διδασκαλιών που βασίζονται σ' αυτές τις Αρχές, από την αρχαία ελληνική εποχή ως σήμερα, λέγεται Ερμητισμός, δηλαδή η Επιστήμη του Ερμή .
Όμως οι ρίζες του κειμένου αυτού δεν σταματούν στα χειρόγραφα της Αλεξάνδρειας αλλά χάνονται πιο βαθιά στην ομίχλη της ιστορίας. Οι ιστορικές και φιλοσοφικές αναφορές που έκαναν οι Αρχαίοι Έλληνες για το κείμενο του Κυβαλείονα (έτσι τον αποδίδουν), οι Ρωμαίοι και οι μεσαιωνικοί αποκρυφιστές, κατευθύνονται στην Αίγυπτο, πριν από τις Δυναστικές Εποχές, όταν βασίλευε ο θεός Θωτ, ο θεός Πίθηκος που όπως λένε οι μυθικές παραδόσεις μύησε τους ανθρώπους στην Τέχνη και τις Επιστήμες της Φύσης - τον Θωτ τον ταύτισαν οι Έλληνες με το δικό τους Ερμή.
Όμως δεν πρέπει να δούμε στους θεούς αυτούς μια ανθρωποειδή εικόνα, όπως τους παρουσίασαν οι καλλιτέχνες αργότερα, αλλά μια βαθιά αντίληψη για δονητικά επίπεδα γνώσης που ξεπερνούν την απλή ανθρώπινη Συνείδηση. Η έννοια για τους Θεούς στην Αρχαιότητα ήταν περισσότερο συσχετισμένη με Αόρατες δυνάμεις της Φύσης παρά με συγκεκριμένες εικόνες πάνω στα σύννεφα και με χρωματισμούς.
Οι εσωτεριστές φιλόσοφοι και Σοφοί όλων των εποχών μίλησαν για τέτοιες αρχές με διαφορετικά ονόματα και Σύμβολα, που ανακεφαλαιώνονται στο Ερμητικό κείμενο του Κυμβαλείονα. Αυτοί έλεγαν ότι όποιος γνώριζε και τις εφάρμοζε πιστά θα μπορούσε να καταλάβει και να ερμηνεύσει τους Νόμους σ' όλο το φάσμα του Σύμπαντος, στις επτά εκδηλώσεις του επειδή κατείχε το μαγικό κλειδί της Επταπλής Σοφίας. Ας δούμε περιληπτικά ποιες είναι αυτές οι αρχές για τις οποίες μίλησαν, οι αρχαίοι Μύστες-Σοφοί και πώς εκφράζονται και λειτουργούν μέσα στο Σύμπαν μας.
Αυτοί οι Συμπαντικοί Νόμοι ή Αρχές είναι:
1. Η Αρχή της Νοητικότητας
2. Η Αρχή της Αντιστοιχίας (Αναλογίας)
3. Η Αρχή της Δόνησης
4. Η Αρχή της Πολικότητας
5. Η Αρχή του Ρυθμού
6. Η Αρχή της Αιτίας και του Αποτελέσματος (Αιτιοκρατία)
7. Η Αρχή της Γέννησης
Η πρώτη Αρχή περικλείει την αλήθεια ότι τα πάντα έχουν μια νοητική Αξία: "Το Σύμπαν είναι Νοητικό" ή "η Ρίζα του Σύμπαντος είναι Νοητική" λέει το κείμενο του Ερμή, δηλαδή όλα τα πράγματα του Εκδηλωμένου Σύμπαντος είναι η αντανάκλαση της θείας Σκέψης. Το Σύμπαν είναι μια σκέψη που ανέφεραν οι Ιερείς όλων των εσωτερικών θρησκειών.
Από τον πρωτοπόρο της ορθολογιστικής σκέψης, τον Κάντ, μέχρι τις πιο επαναστατικές αντιλήψεις της σύγχρονης πυρηνικής Φυσικής βγάζουμε τα ίδια συμπεράσματα, με τους αρχαίους εκείνους Σοφούς.
"Όπως επάνω έτσι και κάτω" εκφράζει η δεύτερη αρχή της Αντιστοιχίας, πάντα υπάρχει μια αναλογία και αλληλουχία μέσα στους Νόμους για τα φαινόμενα των ποικίλων καταστάσεων του Όντως και της ζωής. Το ηλιακό σύστημα αντανακλάται στο άτομο. Ο Μακρόκοσμος του Σύμπαντος αντανακλάται στον Μικρόκοσμο του Ανθρώπου, και όποιος γνωρίζει το ένα, γνωρίζει αναλόγως και το άλλο. Συσχετίζεται με την απόκτηση της Σοφίας ανάμεσα στην Σύγκριση, και της Γνώσης για το "Κάτω" και για το "Επάνω".
Η αρχή της Δόνησης λέει: "Τίποτα δεν είναι σταθερό, όλα κινούνται, όλα δονούν". Από το ηλεκτρόνιο και το άτομο μέχρι τους κόσμους και τους γαλαξίες, όλα βρίσκονται σε δόνηση. Τίποτα δεν είναι ακίνητο, και υπάρχει μία ισορροπία μεταξύ Ύλης και Ενέργειας που προκαλεί ένα είδος χορού μέσα στα διάφορα συστήματα που θα παραγάγει μία αρμονία και θα μετατραπεί σε μία στατιστική ισορροπία. Αυτό το διαπιστώνει κάθε φορά περισσότερο η σύγχρονη επιστήμη με τις πρόσφατες ανακαλύψεις της. Αυτή η Αρχή της Δόνησης εξηγεί τις διαφορές μέσα στις ποικίλες εκδηλώσεις της ύλης των δυνάμεων, του νου, ακόμα και του ίδιου Πνεύματος, κάθε τι που είναι το αποτέλεσμα διαφορετικών δονητικών καταστάσεων της Αρχικής ουσίας. Από το πνεύμα ως την πιο συμπυκνωμένη ύλη, όλα δονούν - όσο μεγαλύτερη είναι η δόνηση τόσο υψηλότερη είναι η θέση του όντος στην εξελικτική Σκάλα. Η δόνηση του Πνεύματος έχει μια τόσο άπειρη ένταση και ταχύτητα (μαθηματικά τείνει προς το άπειρο) που μπορούμε να πούμε πως βρίσκεται σε ακινησία. Στον αντίθετο πόλο της Σκάλας υπάρχουν μορφές ύλης τόσο συμπυκνωμένες, των οποίων η δόνηση είναι τόσο αδύνατη που φαίνεται πως βρίσκονται και αυτές σε ακινησία. Μεταξύ και των δύο πόλων υπάρχουν δισεκατομμύρια βαθμοί δονητικής εντάσεως, που ρυθμίζονται και ταξινομούνται από την αρμονία του αριθμού και της αναλογίας.
Τέταρτη αρχή είναι αυτή της Πολικότητας, που λέει: "Όλα είναι διπλά, όλα έχουν δύο πόλους, όλα έχουν το δικό τους ζευγάρι αντίθεσης: το όμοιο και το αντίθετο είναι το ίδιο, τα αντίθετα είναι όμοια στη φύση τους αλλά διαφορετικά στο Ρυθμό, στα άκρα συναντώνται όλες οι αλήθειες, όλα τα παράδοξα μπορούν να συνδιαλλαγούν". Εξηγεί λοιπόν η 4η Αρχή του κειμένου ότι σε κάθε τι υπάρχουν δύο πόλοι, δύο απόψεις, δύο αντίθετα, τα οποία δεν είναι στην πραγματικότητα παρά μόνο τα δύο άκρα του ίδιου πράγματος, της ίδιας ουσίας, και η διαφορά υπάρχει μόνο στην ποικιλία ρυθμού μεταξύ τους.
Για την Αρχή του Ρυθμού λέει ο "Κυμβαλείων": Όλα ρέουν, όλα αποσύρονται, όλα έχουν τις δικές τους περιόδους ανόδου και πτώσης, όλα ανεβαίνουν και κατεβαίνουν όλα κινούνται όπως ένα εκκρεμές, το μέτρο της κινήσεώς τους προς τα δεξιά είναι η αμοιβή. Αυτή η αρχή εκφράζει την αλήθεια ότι τα πάντα εκδηλώνονται ανάμεσα σε μία εναλλασσόμενη Ροή-Αποσύρωσις, Άνοδο-Κάθοδο, μια ταλάντευση μεταξύ των δύο πόλων που υπάρχουν σύμφωνα με την Αρχή της Πολικότητας. Αυτός ο Νόμος της Προχώρησης και Υποχώρησης ισχύει και για τα φυτά, τα ζώα, τους ανθρώπους, τους πολιτισμούς με τις περιόδους και τις παρακμές τους, τους γαλαξίες κλπ. Είναι ο νόμος της Ζωής, της Εισπνοής και της Εκπνοής.
Η Αρχή της Αιτίας και του Αποτελέσματος λέει: Κάθε αιτία έχει το δικό της αποτέλεσμα, κάθε αποτέλεσμα έχει τη δική του αιτία. Όλα συμβαίνουν σύμφωνα με τον Συμπαντικό Νόμο. Η τύχη δεν είναι παρά το όνομα που δίνεται σ' ένα άγνωστο Νόμο. "Η σύμπτωση είναι η μεγαλοφυΐα της τύχης". Υπάρχουν πολλά επίπεδα αιτιότητας, αλλά τίποτα δεν ξεφεύγει από το Νόμο. Αυτό είναι το Κάρμα.
Η Αρχή της Γέννησης, η τελευταία Αρχή των Επτά Νόμων-Κλειδιών του Σύμπαντος λέει: "Η γέννηση υπάρχει παντού. Όλα έχουν τη δική τους αρσενική και θηλυκή αρχή. Η γέννηση εκδηλώνεται σ' όλα τα επίπεδα ύπαρξης". Δηλαδή τα πάντα βρίσκονται σ' ένα συνεχές ρεύμα γεννήσεων, και αυτό δεν γίνεται μόνο στο φυσικό επίπεδο αλλά και στα ψυχολογικό, διανοητικό, καθώς και τα πνευματικό. Ο Νόμος της Μετενσάρκωσης είναι μια εκδήλωση της Αρχής αυτής.
Ο "Κυμβαλείων" όμως δε σταματά εκεί που τελειώνει η τελευταία Αρχή, οι Ερμητικές Διδασκαλίες μας μεταδίδουν ακόμα φοβερά βαθιές γνώσεις και διδάγματα, των οποίων η πράξη και η εφαρμογή επιτρέπει στον άνθρωπο να πλησιάσει πραγματικά το μυστικό του Όντος, τόσο του δικού του σαν εαυτού όσο και του Σύμπαντος.
Όταν ο άνθρωπος αρχίζει να βιώνει αυτές τις διδασκαλίες μέσα και έξω του, τότε και όχι πριν, μπορεί να πει ότι βαδίζει το Δρόμο που οδηγεί στη Σοφία.
Σαν επίλογο μεταφράζουμε μερικά άλλα αποσπάσματα του ιερού Κειμένου του "Κυμβαλείωνα", των οποίων την εξήγηση και κατανόηση την αφήνουμε στην επεξεργασία του ίδιου του αναγνώστη.
"Πιο πέρα από τον Κόσμο, από το Χρόνο και το Χώρο, απ'όλα όσα κινούνται και αλλάζουν βρίσκεται η Ουσιώδης πραγματικότητα, η Θεμελιώδης Αλήθεια".
"Είναι αλήθεια ότι τα πάντα βρίσκονται στο ΠΑΝ, αλλά είναι και αλήθεια ότι το ΠΑΝ βρίσκεται παντού στα πάντα. Αυτός που καταλαβαίνει αυτό σωστά, έχει αποκτήσει μεγάλη σοφία".
"Ο Ρυθμός μπορεί να εξουδετερώνεται ανάμεσα στην Τέχνη της Πολικότητας".
"Ο ατελής σοφός, αναγνωρίζοντας τη σχετική μη παραγματικότητα του Σύμπαντος, φαντάζεται ότι μπορεί να προκαλεί τους νόμους του. Αυτός δεν είναι παρά ένας ματαιόδοξος και παράτολμος ηλίθιος που θα συντριφθεί στα βράχια και θα ισοπεδωθεί από τα στοιχεία, λόγω της τρέλας του. Ο αληθινός Σοφός που γνωρίζει τη Φύση του Σύμπαντος, χρησιμοποιεί τον ΝΟΜΟ ενάντια στους Νόμους: τους ανώτερους ενάντια στους κατώτερους Νόμους, και ανάμεσα στην Αλχημεία μετατρέπει ό,τι δεν είναι επιθυμητό σε πολύτιμο και μ' αυτό τον τρόπο νικάει. Η Μύηση είναι όχι φαντασίες, ανώμαλα όνειρα ή φαντασμαγορικά οράματα, αλλά η σοφή χρήση των Ανωτέρων Δυνάμεων ενάντια στις κατώτερες, ξεφεύγοντας έτσι από τον πόνο στα κατώτερα επίπεδα ανάμεσα στην συνειδητική δόνηση στα Ανώτερα. Η μετατροπή (όχι η παράτολμη άρνηση) είναι το Όπλο του Δασκάλου.
polina
Wed, 18/11/2015 - 18:36
Permalink
Συμβολή στην εσωτερική μυσταγωγία της ερμητικής παράδοσης
Click για περισσότερα
Περί Ερμού του Τρισμεγίστου
Πρόσωπο μυθικό, το οποίο ταυτίζεται με τον Ελληνικό θεό Ερμή και με τον Αιγυπτιακό θεό Θωθ. Οι αλχημιστές του Μεσαίωνα τον θεωρούν ως τον εκ της παραδόσεως Μεγάλο Διδάσκαλο της αρχαίας Αιγύπτου. Θεωρείται η προσωποποίηση της Αιγυπτιακής μυστικής παράδοσης και απεικονίζεται ως ιβεοκέφαλος θεός πάνω από την κεφαλή του οποίου λάμπει ο ηλιακός δίσκος και ο σεληνιακός μηνίσκος. Στην ερμητική παράδοση αποκαλείται επίσης καρδιά του Ρα ή Κύριος των Βιβλίων ή απλώς αναφέρεται ως Γραμματέας των θεών.
Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης τον περιγράφει ως γραμματέα του Οσίριδος. Αργότερα στα ερμητικά κείμενα παρουσιάζεται ως μετενσαρκωθείς υιός του Θωθ, ο οποίος έζησε περί το έτος 2670 από κτίσεως κόσμου και διέπρεψε ως ιερέας, νομοθέτης και φιλόσοφος. Κατά την ίδια παράδοση εδίδαξε στους ανθρώπους την γραφή, την θρησκεία, τις επιστήμες και τις τέχνες. Κατά τον Schure το όνομα Ερμής σημαίνει ταυτόχρονα έναν άνθρωπο, μία κοινωνική τάξη και έναν θεό. Σαν άνθρωπος ο Ερμής είναι ο πρώτος, ο μεγάλος μυητής της Αιγύπτου. Σαν κοινωνική τάξη, είναι ο ιερατικός θεματοφύλακας των απόκρυφων παραδόσεων. Σαν θεός είναι ο πλανήτης Ερμής και ταυτίζεται με την πλανητική του σφαίρα σε μία κατηγορία θείων μυητών. Με μια λέξη, δηλαδή, ο Ερμής προΐσταται στην υπεργήινη σφαίρα της ουράνιας μύησης. Όσον αφορά τη διδασκαλία που του αποδίδεται, αυτή περιέχει τα πολύτιμα σε υπέρτατο βαθμό λείψανα της αρχαίας θεογονίας, που είναι το Fiat Lux απ’ όπου ο Μωυσής και ο Ορφέας άντλησαν τις πρώτες τους ακτίνες. Άλλωστε, το δόγμα του Πυρός - Στοιχείου και του Λόγου - Φωτός που περιέχεται στο "όραμα του Ερμή” θα μείνει η κορυφή και το κέντρο της αιγυπτιακής μύησης.
Μυθικές και ιστορικές αρχές περί την καταγωγή των ερμητικών κειμένων
Όσον αφορά τα κείμενα που αποδίδονται στον Ερμή τον Τρισμέγιστο, συνηθίζεται το σύνολο των γραπτών αυτών κειμένων να αναγνωρίζεται με τον τίτλο Corpus Hermeticum. Ο Θεός - Νους σύμφωνα με την παράδοση, απεκάλυψε στον Ερμή τον Τρισμέγιστο αυτή τη θεϊκή σοφία, η οποία μεταδιδόμενη σε επίλεκτους μαθητές, αποτελεί θεμελιώδη διδασκαλία αυτού που θα γίνει ερμητική παράδοση. Με τα κείμενα αυτά συνδέθηκαν επίσης ο Ασκληπιός ή “Τέλειος Λόγος”, ο Απουληίος, καθώς και αποσπάσματα του Στοβαίου. Γενικώς λέγεται ότι η ερμητική σοφία περικλείεται σε 36 βιβλία περί θεολογίας και φιλοσοφίας και 6 περί ιατρικής, όλα γραμμένα από τον Ερμή, τα οποία, όμως, απωλέσθησαν στη σκιά των αιώνων που πέρασαν. Έχει επίσης διατυπωθεί η άποψη, ότι στον Ερμή πρέπει να αποδοθούν και 18 συγγράμματα, σε ελληνική γραφή, τα οποία ομαδικώς καλούνται ερμητική φιλολογία και γράφτηκαν κατά τον 3ο ή 4ο μ.Χ. αιώνα.
Το περιεχόμενο των συγγραμμάτων αυτών αποτελεί κράμα θρησκευτικού μυστικισμού καθώς και πλατωνικής και πυθαγόρειας φιλοσοφίας. Τέλος, ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στον επονομαζόμενο «Σμαράγδινο Πίνακα», ο οποίος θεωρείται ως το σύμβολο της πίστεως των ερμητιστών και ανευρίσκεται σε πλείστα αλχημιστικά κείμενα. Κατά την παράδοση ο πίνακας ήταν χαραγμένος επί σμαράγδου, διότι εις τον λίθο αυτόν αποδίδοντο αποκρυφιστικές ιδιότητες. Το, δε, κείμενό του ανακαλύφθηκε από τον Albert le Grand (1193- 1280) και είναι αυτό που ο Άραβας αλχημιστης Jabbir Ibn Hayyan μνημονεύει στην πραγματεία του «Το βιβλίο του στοιχείου της ίδρυσης», ήδη, τον 8ο αιώνα.
Οι μεταμορφώσεις του Ερμή. Οι πνευματικές υποστάσεις του Τρισμεγίστου
Ο C. G. Jung αποφαίνεται ότι ο Ερμής «είναι μία από τις πιο αμφιλεγόμενες μορφές του Ελληνιστικού συγκρητισμού, από τον οποίο πηγάζουν οι αποφασιστικές εξελίξεις της Δύσης. Ο Ερμής είναι ο θεός των αποκαλύψεων και, για την φυσική φιλοσοφία του ύστερου Μεσαίωνα, είναι επίσης ο νους, ο δημιουργός του κόσμου». Μέσα σ’ αυτό το συγκριτικό πνευματικό μωσαϊκό διακρίνουμε δύο κύριες εκφάνσεις του Ερμή. Μία αιγυπτιακή, και μία ελληνικό - ελληνιστική.
Πρόκειται για παραπλήσιους μυθικούς σχηματισμούς του ιδίου μοναδικού και σταθερού πνεύματος, συμβόλου κάθε μεταμόρφωσης και κλειδιού κάθε μετουσίωσης. Έτσι συναντάμε μια πρώτη μορφή λατρείας του Ερμή, σε αρχαϊκό στάδιο, ως ποιμενικού θεού κατόχου μαγικών δυνάμεων, ιδιαίτερα στην Αρκαδία με το όνομα Άρμα, από το οποίο προήλθε το αρχαιοελληνικό όνομα Έρμαξ. Κατόπιν, ο Ομηρικός Ύμνος στον Ερμή επιμένει στο θέμα της ευφυΐας του γιου του Δία και της Μαίας (Μητέρας - Γης), στη δημιουργική εφευρετικότητα του οποίου οφείλουμε τη λύρα, την άρπα, τον τροχό και τη ζυγαριά. Παίζοντας, μάλιστα τη λύρα γοητεύει τον Απόλλωνα, ο οποίος σε αντάλλαγμα για το όργανο αυτό, θα του προσφέρει το κηρύκειο.
Ταυτόχρονα, στην αιγυπτιακή θεογονία ο Ερμής - Θωθ είναι ο θεός της επιστήμης και των γραμμάτων. Ήταν αυτός που παρέσχε την νίκη στον Ήλιο κατά του Σκότους και συμφιλίωσε τον Ώρο με τον Σεθ και χάραξε τα όρια αυτών. Ήταν αυτός που έθεσε τα όρια μεταξύ ουρανού και γης, καθώς επίσης και αυτός που συνέδεσε τη ζωή του παρελθόντος με την ζωή του μέλλοντος. Η, δε, ευφυΐα του φαίνεται και από το γεγονός του συμβολικού μύθου, που διηγείται ο Πλούταρχος στο βιβλίο του «Περί Ίσιδος και Οσίριδος». Σύμφωνα με τον μύθο αυτό η προσθήκη των 5 ημερών στις 360 του έτους οφείλεται στον Θωθ, ο οποίος κέρδισε στους πεσσούς την σελήνη, με αμοιβή το ένα εξηκοστό κάθε ημέρας του έτους, δηλαδή, εν συνόλω, πέντε επιπλέον ημέρες, δίδοντας έτσι την ευκαιρία στην θεά Νουίτ να γεννά τις μέρες αυτές. Αυτό διότι κάποια κατάρα του θεού Ρα της απαγόρευε να γεννά μέσα στο καθορισμένο έτος.
Όσον αφορά τον όρο Τρισμέγιστος, ο E. von Lippmann αφαιρεί κάθε συμβολική σημασία από την ονομασία και υποστηρίζει ότι «στα αρχαία αιγυπτιακά κείμενα, πριν από την παράσταση του Ερμή, συναντάμε την επανάληψη του ιδίου ιερογλυφικού συμβόλου, γεγονός που υποδηλώνει τον υπερθετικό βαθμό. Κατά τον τρόπο αυτό ο Ερμής πρέπει να θεωρηθεί ως «πολύ μεγάλος» και όχι ως τρισμέγιστος, όρος που υποδηλώνει συμβολική χροιά».
Αντίθετα ο H.-C Puech κατέληξε στη σκέψη, με αφορμή ένα σχόλιο από τον Πλατωνικό Φαίδρο, ότι επρόκειτο για τριπλή ενσάρκωση του ιδίου προσώπου για το οποίο οι αρετές των δύο προηγούμενων ζωών του, ολοκληρωτικά αφιερωμένων στη σοφία και την επιστήμη, αξιώθηκαν, στη διάρκεια της τρίτης ύπαρξης του, να αποκτήσουν και την κατοχή του αυθεντικού του «εγώ». Με την ερμηνεία αυτή ο Τρισμέγιστος θεωρείται ως το μυθικό πρότυπο του μύστη και του ερμηνευτή. Αν, δε, λάβουμε υπ’ όψιν την μυστική αιγυπτιακή παράδοση, ο Ερμής ενσαρκώνεται τρεις φορές. Πριν, κατά την διάρκεια και μετά τον κατακλυσμό.
Έτσι παρουσιάζεται ως ο θεματοφύλακας μιας μυστικής γνώσης, γραμμένης στους τάφους των αιγυπτιακών πυραμίδων. Αυτή η άποψη υποστηρίχθηκε και από τον R. Guenon, ο οποίος ισχυρίζεται ότι η Μεγάλη Πυραμίδα είναι ο τάφος του Ερμή, διότι τα μυστήρια της σοφίας και της επιστήμης είχαν κρυφτεί με τέτοιο τρόπο, ώστε ήταν πολύ δύσκολο να τα αποκαλύψει κανείς.
Αρκετούς αιώνες αργότερα οι Δυτικοί αλχημιστές διατήρησαν τον υπαινιγμό του Σμαράγδινου Πίνακα για τα «τρία μέρη της Σοφίας», την έκφραση δηλαδή της αλχημιστικής τριαδικότητας. Θυμίζουμε την τριάδα Θείο - Άλας -Υδράργυρος, τις τρεις εκδηλώσεις του μεγάλου έργου, ζωικής (ερμητικό ανδρόγυνο), φυτικής (ελιξίριο μακροβιότητας) και μεταλλικής (φιλοσοφική λίθος).
Οι αρχαίες μαρτυρίες
Σίγουρα, δεν μπορούν όλες να τεθούν σε ίδιο επίπεδο. Όλες όμως απηχούν την παρουσία, καθώς και τον προφητικό και μυθικό χαρακτήρα του Ερμή του Τρισμεγίστου ή απλώς παραθέτουν αποσπάσματα από το έργο του. Ιδιαίτερα, άξιο λόγου είναι το γεγονός ότι πολλοί χριστιανοί συγγραφείς αναφέρουν τα γραπτά του Ερμή ως απόδειξη των προσωπικών τους πνευματικών πεποιθήσεων.
Ο αλχημιστής Ζώσιμος μνημονεύει μία «Βίβλο περί Φύσεων», που αποδίδεται στον Ερμή και θυμίζει «τον τρεις φορές μεγάλο Πλάτωνα και τον απείρως μεγάλο Ερμή». Σύμφωνα μ’ αυτόν, ο Ερμής και ο Ζωροάστρης είχαν και οι δύο υποστηρίξει ότι «η γενιά των φιλοσόφων τοποθετείται υπεράνω της μοίρας (ειμαρμένης)».
Σύμφωνα με τον Κικέρωνα ( De natura deorum III, 22), ο Μερκούριος (ενσάρκωση του Λατίνου Ερμή) κατέφυγε στην Αίγυπτο και εγκαθίδρυσε εκεί ταυτόχρονα με τους νόμους και τις επιστημονικές σπουδές. Ο Ιάμβλιχος (Περί Μυστηρίων VIII, 1) αναφέρει την μαρτυρία του Μανέθωνα ( Αιγυπτίου ιερέα που έζησε επί Πτολεμαίου του 1ου), σύμφωνα με την οποία ο Ερμής έγραψε 36.525 βιβλία. Επίσης σύμφωνα με τον Σέλευκο τα βιβλία, που έγραψε ο Ερμής θα μπορούσαν να υπολογισθούν σε 20.000.
Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς ( Στρωματείς VI, 4) μας άφησε την περιγραφή μιας αιγυπτιακής θρησκευτικής τελετής, στην οποία τα ιερά κείμενα του Ερμή, καθώς και άλλα σύμβολα μιας ερμητικής κοσμικής θρησκείας παίζουν πρώτο ρόλο. Είναι η μοναδική μαρτυρία, που εγκαθιστά μια άμεση σχέση μεταξύ του Ερμητισμού και των θεσμοθετημένων λατρευτικών πρακτικών.
Ο Άγιος Κύριλλος παραθέτει επανειλημμένα τον «Ποιμάνδρη» και μάλιστα γράφει ( Contra Julianum I,30) ότι θεωρεί ως άξιο μνημόνευσης τον Αιγύπτιο Ερμή, στον οποίο οι σύγχρονοί του χορήγησαν τον τίτλο του τρείς φορές μεγάλου. Αν και ιερέας, και έχοντας περάσει την ζωή του στους ναούς των ειδώλων, είχε ως έναν βαθμό τις ίδιες ιδέες με τον Μωυσή».
Για τους χριστιανούς σχολιαστές η ουσιαστική αξία του Ερμή έγκειται στο ότι πρόκειται πράγματι για έναν ειδωλολάτρη προφήτη - θεό, ικανό, όμως, να ενδυναμώσει την υπόθεση του Χριστιανισμού. Ο Λακτάντιος ( De ira dei, 11) αναφέρει ότι ο Ερμής ήταν πολύ μεγαλύτερος από τον Πλάτωνα και τον Πυθαγόρα, αλλά και από τους επτά σοφούς. Συχνότατα γίνονται αναφορές σε προχριστιανικά ή χριστιανικά κείμενα, όπως το Divinae Instutiones, σε δηλώσεις του Ερμή περί μονοθεϊσμού, περί του ανέκφραστου χαρακτήρα της θεότητας και περί του θείου λόγου.
Τέλος, αναφορές περί Ερμού βρίσκουμε στον Ιάμβλιχο (Περί Μυστηρίων Ι, 2), όπου αναφέρεται ότι ο Πλάτων και ο Πυθαγόρας «είχαν λεπτομερώς εξετάσει τις αρχαίες στήλες του Ερμή .... για να συγκροτήσουν τη φιλοσοφία τους». Επίσης ο Πλάτων στους διαλόγους του «Κρατύλο», «Φίληβο» και «Φαίδρο» κάνει λόγο για την ερμητική διαλεκτική που επιτρέπει το ξύπνημα της ψυχής και προάγει το μεγαλείο του Λόγου.
Η ερμητική αναγέννηση. Το αλχημιστικό Corpus
Τα ίχνη του Corpus Hermeticum χάνονται μεταξύ του 6ου και του 11ου αιώνα. Ο W. Scott, όμως, υποστηρίζει ότι μέρος της ερμητικής παράδοσης είχε διασωθεί από τους Σαβείους, οι οποίοι τον 9ο αιώνα τελούσαν ακόμη στο Αράν μια ειδωλολατρική λατρεία αφιερωμένη στον Ερμή - Θωθ, τον οποίον ταύτιζαν επιπλέον και με τον βιβλικό Ενώχ. Ο L. Massignon σημειώνει ότι οι πρώτοι μουσουλμάνοι που αποδέχθηκαν τον ερμητισμό ήταν οι Σιίτες για τους οποίους θεωρήθηκε ο Ερμής ως «ο πατέρας των σοφών και ο προφήτης των φιλοσόφων».
Από το άλλο μέρος οι μαρτυρίες Αράβων συγγραφέων βεβαιώνουν την ερμητική παράδοση στο Ισλάμ μεταξύ του 9ου και του 13ου αιώνα, κυρίως με την μορφή των αλχημιστικών πραγματειών. Εξ άλλου η μαρτυρία του Μιχαήλ Ψελλού αποδεικνύει ότι το Corpus Hermeticum πρέπει να ήταν γνωστό στην Κωνσταντινούπολη στις αρχές του 11ου αιώνα, πριν περάσει για δεύτερη φορά στη Δύση κατά την Αναγέννηση και την περίοδο του Κλασσικισμού.
Προτού, όμως, φθάσει η περίοδος της ερμητικής Αναγέννησης, η ερμητική παράδοση και οι διακλαδώσεις της (απόκρυφη φιλοσοφία, φυσική μαγεία, και αλχημιστική τέχνη) καλλιεργήθηκαν στη μεσαιωνική Δύση. Να θυμηθούμε έργα όπως το Livre de la composition d’ alchimie (Βίβλος της σύνθεσης της Αλχημείας) του Robert de Chester, την πραγματεία De Alchimia του Αλβέρτου του Μεγάλου, την Πραγματεία περί Φιλοσοφικής Λίθου του Αγίου Θωμά του Ακινάτη, το σύνολο των έργων του Roger Bacon του Reymond Lulle και άλλων συγγραφέων μικρότερης προβολής.
Το πέρασμα των αιώνων σε τίποτα δεν επηρέασε τις ιδέες αυτές, οι οποίες διατηρήθηκαν αναλλοίωτες και σε καιρούς πιο φωτεινούς για τα ανθρώπινα πνεύματα. Άξιες ιδιαίτερης μνείας είναι οι αναγεννησιακές μελέτες και οι μεταφράσεις των ερμητικών κειμένων από τους Ιταλούς πλατωνικούς φιλοσόφους Μarsilio Ficino (ιδρυτής της Πλατωνικής Ακαδημίας της Φλωρεντίας το έτος 1440), Francisco Patrici (διδάσκαλος στην Πλατωνική Ακαδημία της Φερράρα περίπου το έτος 1550), καθώς και τον καββαλιστή φιλόσοφο Pico della Mirandola, οι οποίοι εξήγαγαν τη γνώμη ότι σ’ αυτά βρίσκεται η αρχική πηγή των Ορφικών μυστηριακών τελετουργιών, καθώς και της Πυθαγόρειας και Πλατωνικής φιλοσοφίας.
Αναμφίβολα, πάντως, οι πιο αυθεντικές ερμητικές φωνές της εποχής τους είναι αφ' ενός ο Θ. Παράκελσος (1493 - 1541), ο οποίος επανέθεσε την βάση της ερμητικής τριαδικής υπόστασης: τριπλό σύμπαν, τριπλή αλχημική αρχή, τριπλή υπόσταση του ανθρώπου, αλλά κυρίως τις θεμελιώδεις αρχές της αλχημιστικής επιστήμης και αφετέρου ο Giordano Bruno (1548 - 1600). Αυτός, στην πραγματεία του Expulsion de la bete triomphante (1584), εγκωμιάζει την αιγυπτιακή ερμητική παράδοση και μέσω αυτής προσβλέπει σε μία θρησκευτική, ηθική, αλλά και κοινωνική αναθεώρηση, που αποφάσισε στον ουρανό η θεϊκή σοφία με σκοπό την ανεύρεση της θεϊκής φυσικής πηγής.
Ερμητική επιστήμη και φιλοσοφία
Με τον όρο ερμητική επιστήμη θα μπορούσαμε να συμπτύξουμε όλο αυτό το απαύγασμα της αρχαίας μυστηριακής σοφίας, όπως αυτή μετεξελίχθηκε, καθώς είδαμε, στο πέρασμα των αιώνων. Κυρίως όμως εννοούμε την επιστήμη των αλχημιστών, η οποία έλαβε το όνομα της από τον Ερμή τον Τρισμέγιστο, τον οποίο οι αλχημιστές θεωρούσαν ως ιδρυτή της επιστήμης τους. Τους τελευταίους αιώνες η ερμητική επιστήμη καλείται γενικότερα και Αποκρυφισμός ή Απόκρυφος Επιστήμη ή και Εσωτερισμός. Στις ημέρες μας η ερμητική επιστήμη αποτελεί για όλα τα μυητικά τάγματα την περί των απορρήτων διδασκαλία και την ασχολία με τις απόκρυφες δυνάμεις της Φύσεως, του Ανθρώπου και του Θείου Κόσμου. Είναι η διδασκαλία, η οποία κατά βάση αναζητεί το περιεχόμενό της μεταξύ της γνώσεως και της υποθέσεως, των νόμων των Φυσικών επιστημών και της έρευνας του αοράτου του απόκρυφου, του κεκρυμμένου και του απρόσιτου.
Η φιλοσοφική θεώρηση, τώρα, της ερμητικής επιστήμης ανέκαθεν στηρίχθηκε στις αρχές όλων των αρχαίων μυστηριακών μύθων, καθώς και στις βασικές φιλοσοφικές αναζητήσεις των φωτεινών εκείνων πνευμάτων, που προήγαγαν τη μελέτη της. Διευρύνθηκε υπό το πρίσμα των κατευθύνσεων του επιστημονικού ορθολογισμού, και καλλιεργήθηκε συστηματικά από τις Αδελφότητες των Ροδοσταύρων και κατόπιν των Ελευθέρων Τεκτόνων. Στηρίχθηκε πάντοτε επί των βιβλίων του Ερμή και διακρίθηκε στις μεθόδους της σε: Αλχημεία, Αστρολογία, Λευκή Μαγεία και Θεραπευτική.
Ερμητισμός και Tεκτονισμός
Ανέκαθεν οι τέκτονες συγγραφείς και μελετητές ανεζήτησαν να εξακριβώσουν και καθορίσουν το σημείο επαφής του Ελευθεροτεκτονισμού με τον Ερμητισμό. Ιδιαίτερα οι οπαδοί της αποκρυφιστικής και της μυστηριακής τεκτονικής φιλοσοφικής σχολής κατέστησαν αναμφισβήτητο το δεσμό αυτό, αναλύοντας το μυσταγωγικό περιεχόμενο της καταγωγής του Ελευθεροτεκτονισμού. Ο Α. Ρike, o A. Mackey, o Ragon, o Papus, αλλά και ο Ν. Λάσκαρης συγκλίνουν χωρίς περιστροφές στην άποψη ότι η μελέτη των συμβόλων και των περιεχομένων των διαφόρων τεκτονικών βαθμών, καθώς και η στενή σχέση με την ερμητική φιλοσοφία, μας οδηγούν ασφαλώς στο συμπέρασμα ότι η αποκρυφιστική παράδοση αποτελεί το μοναδικό περιεχόμενο και του παλαιού και του νεώτερου Ελευθεροτεκτονισμού, ο οποίος αν αποξενωθεί από την μυστηριακή του μορφή, θα απέβαινε ένα απλό βέβηλο σωματείο.
Ιδιαίτερη αξία, όμως, έχει για τη σχέση τεκτονισμού και ερμητισμού, η αναφορά ορισμένων στοιχείων που χρονολογούνται πριν το 1717, έτος - ορόσημο για τον σύγχρονο τεκτονισμό (ίδρυση της πρώτης Μεγάλης Στοάς ανά τον κόσμο). Ο Κ. R. Gould τονίζει ότι ήδη από τον 14ο αιώνα βρίσκουμε, κυρίως στην Αγγλία, εκτός των καθαρώς επαγγελματικών, και τεκτονικά σωματεία, τα οποία έχουν θεωρητικό και συμβολικό χαρακτήρα. Παρατηρείται, λοιπόν, σταδιακά το φαινόμενο να γίνονται δεκτοί εντός των στοών των επαγγελματιών τεκτόνων και άνδρες, οι οποίοι δεν ήταν αρχιτέκτονες και οικοδόμοι, αλλά ήταν αποκρυφιστές, αλχημιστές και γενικώς μελετητές των μεταφυσικών προβλημάτων.
Την ανάπτυξη της πρακτικής εφαρμογής της αλχημείας και την καλλιέργεια της ερμητικής επιστήμης, μέσω των διαφόρων θεοσοφικών σχολών, ακολούθησε η Ροδοσταυρική κίνηση, η οποία ξεκίνησε από την Γερμανία και διαδόθηκε ταχέως σε Αγγλία και Γαλλία. Έτσι, την εποχή του Ε. Αshmole (1640), ο οποίος υπήρξε Ροδόσταυρος και ένας από τους αρχαιότερους «θεωρητικούς» τέκτονες, ο ερμητισμός θεωρείται στην Αγγλία, ήδη, παλαιά επιστήμη. Δεν είναι επομένως διόλου παρακινδυνευμένη η μεταφορά από τον Wite της άποψης του Ragon, ότι οι ερμητικοί φιλόσοφοι βρήκαν καταφύγιο εντός των στοών και σταδιακά εισήγαγαν το συμβολισμό τους. Αν δεχθούμε, δε, την άποψη του H. Haywood στο έργο του «Ο Συμβολικός Τεκτονισμός», ως αληθή, ολόκληρο το Μέγα Έργο των ερμητικών φιλοσόφων, το οποίο δεν είναι παρά ο πέπλος που κρύβει ανώτερα πεδία ερεύνης, ανευρίσκεται στα μυστήρια της Βασιλικής Τέχνης.
Στο συμβολικό τεκτονισμό, τώρα, η προς εξέλιξη ύλη, για να χρησιμοποιήσουμε την αλχημιστική ορολογία, είναι μεν συνηθέστατη και ανευρίσκεται παντού, πλην όμως, κατά τα λεγόμενα του O. Wirth «κάθε υλικό δεν είναι κατάλληλο για την κατασκευή του αγάλματος του Ερμού. Το έργο μόνον τότε είναι δυνατόν να επιτύχει, όταν εκλεγεί το σωστό αντικείμενο». Έτσι, για την προπαρασκευή των μυηθέντων στο Τάγμα ακολουθείται η ατραπός των δοκιμασιών, η οποία ξεκινά με την αφαίρεση των μετάλλων.
Κατά την ερμητική φιλοσοφία η πράξη αυτή αποσκοπεί στην αναγωγή της ύλης στην ουσία της και μόνον, πράγμα που επιτυγχάνεται με την εκκαθάριση της εξωτερικής όψεως και της εσωτερικής διαθέσεως του δοκίμου. Σε αυτήν την κατάσταση της πρωτογενούς αγνότητας ο υπό μυήσιν εγκλείεται στον Σκ\ Θ\, ο οποίος αντιστοιχεί προς την φιάλη ή το φιλοσοφικό ωό των αλχημιστών, και αποθνήσκει συμβολικώς. Σε ορισμένους Σκ\ Θ\ διατηρείται και στις μέρες μας η αναγραφή της λέξης V.I.T.R.I.O.L. σε έναν από τους τοίχους του Διασκεπτηρίου. Η ερμηνεία της αποτελούσε ένα μεγάλο μυστικό για τους αλχημιστές. Αυτό διότι τα γράμματα τους θύμιζαν τη φόρμουλα: Visita Interiora Terrae, Rectifando Invenies Occultum Lapidem (επισκέψου το εσωτερικό της γης και θα βρεις την κρυμμένη λίθο των Σοφών). Πρόκειται βεβαίως για τη φιλοσοφική λίθο των αλχημιστών, που αντιστοιχείται από πολλούς με τον κυβικό λίθο των τεκτόνων.
Όσον αφορά τώρα, τα δοχεία με το άλας και το θείο, τα οποία βρίσκονται επάνω στο τραπέζι του Διασκεπτηρίου, αυτών η ύπαρξη δικαιολογείται από την αλχημιστική θεωρία των τριών αρχών: Θείο, Υδράργυρος και Άλας. Το θείο συμβολίζει την ενεργητική, την προσωπική δράση, η οποία εκπορεύεται από το κέντρο του όντος και αντιπροσωπεύεται από την στήλη J. Το άλας συμβολίζει κάθε τι, που από πνευματική και ηθική άποψη συνιστά την ίδια την ουσία της προσωπικότητας και αντιπροσωπεύεται από την στήλη Β. Τέλος, η νοητή ύπαρξη του υδραργύρου αποτελεί την εξισορροπητική σταθερά, που αντιπροσωπεύει το σταθερό μέρος του όντος.
Μετά τη συγγραφή της φιλοσοφικής του διαθήκης ο δόκιμος και αφού έχει κληθεί να απαντήσει στις τρείς βασικές ερωτήσεις, που καλύπτουν όλο το βασίλειο της συμπαντικής ηθικής, προετοιμάζεται για την κυρίως μύηση. Έτσι, παρουσιάζεται προ της Θύρας του Ναού, την οποία και κρούει. Έχει το στήθος του ακάλυπτο από το μέρος της καρδιάς (δείγμα της ελλείψεως οποιασδήποτε εγωιστικής επιφύλαξης), έχει γυμνό το δεξί του γόνατο (για να υποδηλώσει τα αισθήματα φιλοσοφικής ευσέβειας, τα οποία πρέπει να πρυτανεύουν στην αναζήτηση της αλήθειας) και ανυπόδητο το δεξί του πόδι (δείγμα ταπεινότητος και ιερής ευσέβειας). Τα μάτια του είναι τυφλά για να μπορεί να αισθανθεί. Άλλωστε κατά την ερμητική φιλοσοφία οι περισσότερες αλήθειες είναι διαισθητικής τάξεως, τις οποίες μπορεί να αντιληφθεί κανείς χωρίς καν αυτές να έχουν εκδηλωθεί στον υλικό κόσμο.
Κατά τη διάρκεια της μύησης, που ακολουθεί, ο δόκιμος διανύει τις τρείς περιοδείες, καθάρεται δια των στοιχείων του πυρός και του ύδατος, πίνει εκ του πικρού κύλικα και σταδιακά οδηγείται προς το Φως. Νεογεννηθείς, πλέον, ακολουθώντας τις πανάρχαιες μυητικές ατραπούς, εισέρχεται στους κόλπους του Τάγματος και ενδύεται με το λευκό περίζωμα της υποταγής, του σεβασμού και της δικαιοσύνης. Τώρα, δεν μένει παρά, κατά τα λεγόμενα του Wirth ο μύστης να αναπτύξει τα λαμπρά διανοητικά του χαρίσματα και τις δυνάμεις της βούλησής του για να καλλιεργήσει τις αρετές της καρδιάς του. Έτσι, θα λάβει ανταμοιβή κατ' αρχήν δια του αισθήματος, αλλά κυρίως δια της ερμητικής οδού. Αυτά, αλληλένδετα θα τον ανυψώσουν στον απώτερο αστέρα του μακρόκοσμου ή αλλιώς του Μεγάλου Κόσμου.
Επιμύθιο
Εξετάσαμε, λοιπόν, την υπόσταση του Ερμή μέσα από ένα σύνολο ιστορικών και μυθικών πηγών, καθώς και μέσα από έναν αριθμό κειμένων, τα οποία αποδίδονται πρωτογενώς σ’ αυτόν και αναφέρονται ως ερμητικά κείμενα. Προσεγγίσαμε τις απαρχές της ερμητικής επιστήμης και φιλοσοφίας και ακολουθώντας τη μυστική μυητική ατραπό είδαμε συγκριτικά την εφαρμογή τους στην τεκτονική παράδοση.
Ο ερμητισμός, ως σύνολο θεωριών και πρακτικών, που εκπορεύονται από την απόκρυφη επιστήμη, είναι κατά τον Papus η ψυχή του κόσμου (animus mundi) κάτω από τον έλεγχο της Θείας Σοφίας. Είναι η απόκρυφη επιστήμη (scientia occulta), η οποία αφυπνίζει τους μυημένους και φωτίζει τους μύστες. Είναι η οδός, που περνά από τις διδασκαλίες των ιεροφαντών της Αιγύπτου, συνεχίζει με τους Γνωστικούς και τους Νεοπλατωνικούς της Αναγέννησης, με τους καββαλιστές φιλοσόφους και φθάνει στους Αλχημιστές, τους Ροδόσταυρους, τους Πεφωτισμένους και τους Τέκτονες.
Η ερμητική φιλοσοφία είναι η φιλοσοφία, που συνδυάζει το ουσιώδες της γνώσεως, τη Θεία Πρόνοια, το Πεπρωμένο και την ανθρώπινη Βούληση. Δεν πρόκειται σε καμμία περίπτωση για θρησκευτική φιλοσοφία, για θεολογία ή απλώς μελέτη του Θεού και της Φύσεως. Συμβαδίζει αρμονικά με την Τεκτονική γνώση και εμπλουτίζεται απ’ αυτήν. Είναι η αρχή κάθε μυστηρίου και κάθε μυητικού φωτός. Είναι ο στόχος, που κάθε τέκτονας οφείλει να αναζητά με θερμό ενθουσιασμό. Είναι η ψυχή του Κόσμου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αλλοδαπή
Bonardel F. L’ Hermetisme, Paris 1985.
Fastugiere P. La Revelation d’ Hermes Trismegiste, Paris 1944-1954.
Jung C.-G. Psychologie et alchimie, Paris, Buchet - Chastel, 1960.
Haywood H. The Great Teachings of Masonry, Kingsport 1932.
von Lippmann E. Some remarks upon Hermes and Hermetica, Ambix, 1938.
Mackey G. A. An Encyclopedia of Freemasonry, Vol. A,B, C, Chicago 1947.
Papus Traite Elementaire de Science Occulte, Paris 1994.
Scott W. Hermetica, Oxford, Clarendon Press, Vol 1-4,1924-1936.
Waite A. E. A New Encyclopedia of Freemasonry, 1985.
Wirth O. L’ apprenti, Editions Dervy, Paris 1995.
Wirth O. Le Symbolisme Hermetique, Acacia Mai - Juin 1908.
Ελληνική
Λάσκαρης Ν. Εγκυκλοπαίδεια της Ελευθέρας Τεκτονικής, Αθήνα 1951.
Menard L. Μελέτη επί της καταγωγής των Ερμητικών Κειμένων, Πυθαγόρας-Γνώμων, τ.3-12, 1939.
Schure E. Οι Μεγάλοι Μύσται, Αθήναι 1926.
Ρισπέν Ι. Ελληνική Μυθολογία, Αθήναι 1960.
Κείμενα - Τυπικά
Τυπικόν του Βαθμού του Μαθητού, Μ.. Στ.. της Ελλάδος, 1988.
Corpus Hermeticum, Τόμοι 1-4.